1980`li yıllar `Atıf Yılmaz Sineması`nda bir oyuncu olarak `Türkan Şoray`ın değişim, dönüşümü ve filmlerin `Gabold` modeli üzerinden çözümlenmesi

Abstract

1980'li yılların Türkiye'si değişiminin kaynağını `12 Eylül` darbesinden alır. Siyasal, toplumsal ve ekonomik açıdan baş gösteren reformlaşma kent sorunlarının altındadır. Türk sineması darbe öncesi `samimi ` ve `sıcak` karakterlerin üzerine yoğunlaşırken, sonrası `birey`in kendisine ve topluma olan yabancılaşmasını hikâyeleştirir. Amerikan Sineması'nın Türkiye'ye olan ihracatları seyircinin algı mekanizmasını deformasyona uğratır. Teknik ve altyapı sorunları ile mücadele eden rejisörler, iyi filmler arasında sesini duyurmaya çalışırlar. Bu paralellik içerisinde Atıf Yılmaz birçok yönetmenin tercih etmeyeceği konulara yönelerek oyunculuk ve anlatım biçimleri üzerinden `gerçekçilik` anlayışını benimser. Çektiği `kadın` filmleri, toplumdaki kadınların yaşamına ayna tutmakla kalmayıp, yıldız oyuncularında kendilerini değiştirmelerine olanak sağlar. 1980 yılında gerçekleşen zorunlu değişim politikası nedeniyle Yılmaz, toplumdaki `kadın` sorunlarının kesişme ve çatışma noktalarını değerlendirmek için, sinemasında en çok çalışmış olduğu `Türkan Şoray`ı başlangıç noktası olarak seçer. Tezin amacı, `Gabold` modeline göre 1980'li yıllarda Atıf Yılmaz sinemasında `Şoray`ın değişim ve dönüşümünü sunup, bir tartışma ortamı yaratmaktır. Gabold Modeli, bir film analiz modelidir. Tezde özellikle tercih edilmesi Türk sinemasına ait anlatılarda uygulanmamış olmasından ziyade, iki ayrı perspektif olanağı sunabilmesidir. `Oyuncu` ve `karakteri` arasındaki bileşke, modelin öğelerinin içerisinde ayrıntılı biçimde değerlendirilmesi olanağını sağlar. Çalışmanın başlangıcında `Gabold` modelini Yılmaz sinemasında ele alınan filmlerin tümünde konumlandırıp, ikinci tür uygulamasının zemini hazırlanmış. Daha sonra Şoray'ı amaç edinip, modelin odağına alıp, onun tercih ettiği karakterler üzerinden oyunculuk sistemindeki değişiminin kaynağı bulunmaya çalışılmıştır. Sonuçta`Mine`, `Hayallerim Aşkım ve Sen`, `Ölü Bir Deniz`, `Berdel` ve `Nihavend Mucize` filmleri çözümleme nesnesi olarak değerlendirilip, Şoray'ın sadece Yılmaz'ın sinemasında `Şoray Kanunları`nı yıktığı belirtilir. Yargıda bulunulan yöntem, analiz edilen filmler neticesiyle başarıya ulaşır. Anahtar Sözcükler: Türk Sineması, Atıf Yılmaz, Türkan Şoray, Gabold Modeli, 12 Eylül Darbesi

Turkey to change the source of the 1980s `September 12` takes the pulse. The reform, which is initiated in terms of `political`, `social` and `economical`, is effectively under the envy of urban problems. While Turkish cinema focuses on the `friendly` and `warm` characters before the coup, it tends to the stories about the alienation of the `individual` itself and the collective after the coup. American Cinema exports to Turkey, which interferes with the audience's perception of deformation mechanism. The directors who struggle with technical and infrastructure problems try to make their voice heard among good films.In parallel, Atıf Yılmaz embraces the concept of `realism` through `acting` and `narrative forms`, focusing on the issues that many directors would not prefer. The films `women` she shoots do not just keep a mirror on the lives of women in society, but also allow star actors to change themselves. Due to the mandatory change policy that took place in 1980, Yilmaz chooses `Türkan Şoray` as the starting point where he has worked most in his cinema to evaluate the intersection and conflict points of `women` problems in society. The aim of the thesis is to present the change and transformation of `Türkan Şoray` ın Atıf Yilmaz cinema in the 1980s according to `Gabold` model and to create a discussion environment. The preference for the `Gabold` model for the thesis is that it can offer two different perspectives, largely because it has not been implemented in Turkish cinema accounts. The result between the `player` and the `character` provides that the items of the model are evaluated in detail. In the beginning, the `Gabold` model is positioned throughout Atıf Yılmaz's movies and the second type application is prepared. Later on, he tries to find the source of the change in the acting system by taking the aim of Türkan Şoray, focusing on the model and choosing the characters he chooses. In the end, it is stated that the films `Mine`, `My Dreams My Love`, `Dead Sea`, `Berdel` and `Nihavend Miracle` are considered as the object of analysis and only `Türkan Şoray Kanunu` has been destroyed in the cinema of Atıf Yılmaz.Key Words: Turkish Cinema, Atıf Yılmaz, Türkan Şoray, Gabold Modeli, September 12 Coup