Bazı kişilik özelliklerinin feda içeren ahlaki yargılar üzerindeki etkisi

Abstract

Bu çalışmada, psikopati, uyumluluk ve sorumluluk kişilik özelliklerinin feda içeren ahlaki yargılar üzerindeki etkisi incelenmektedir. Feda içeren ahlaki yargılar, faydacılık yaklaşımının altında değerlendirilmektedir. Bu çalışma bağlamında, faydacılığın iki boyutu olan araçsal zarar ve tarafsız iyilik boyutları ile psikopati ve uyumluluk kişilik özellikleri arasındaki ilişki ve sorumluluk kişilik özelliği ile faydacı yargılar arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmada ilişkisel (korelasyonel) tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmaya, Türkiye'de İstanbul, Diyarbakır, Tunceli ve Elazığ illerinde yaşayan, 18-60 yaş arası, kadın ve erkek toplam 292 katılımcı katılmıştır. Katılımcıların, % 51.7'si kadın (n = 151), % 48.3'ü erkektir (n = 141). Katılımcıların yaş ortalaması 30.34'tür. Araştırma kapsamında kullanılan ölçekler, Oxford Faydacılık Ölçeği, Beş Faktör Kişilik Envanteri, Kısaltılmış Karanlık Üçlü Ölçeği, Gözden Geçirilmiş Faydacılık Ölçeği, feda içeren dört adet ahlaki ikilem senaryosu ve Derin Düşünme Testi'dir. Verilerin analizi için Pearson Korelasyon Analizi, Bağımsız Gruplar t-testi ve Çoklu Regresyon Analizi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre psikopati kişilik özelliği ile faydacılığın araçsal zarar boyutu arasında istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif bir ilişki vardır. Ayrıca, psikopatinin araçsal zarar boyutu üzerinde yordayıcı bir etkisi vardır. Ek olarak, uyumluluk kişilik özelliği ile faydacılığın tarafsız iyilik boyutu arasında istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif bir ilişki gözlemlenmiştir ve regresyon analizi sonuçlarına göre uyumluluk, tarafsız iyilik boyutu üzerinde yordayıcı bir etkiye sahiptir. Bu araştırma, psikopati ile araçsal zarar boyutu arasında ilişki ifade eden literatürdeki çalışmayı desteklemiştir. Aynı zamanda tarafsız iyilik boyutu ile uyumluluk kişilik özelliğinin ilişkisini incelemesi ve faydacı yargıları diğer kişilik özellikleri bağlamında değerlendirmesiyle, bu araştırmanın alana katkı sağladığını söylemek mümkündür.Anahtar Sözcükler: 1. Psikopati; 2. Uyumluluk; 3. Sorumluluk; 4. Faydacılık; 5. Araçsal Zarar; 6. Tarafsız İyilik

This study examines the effect of psychopathy, agreeableness and conscientiousness personality traits on sacrificial moral judgements. Sacrificial moral judgements are evaluated under the utilitarian approach. In this study, the relationship between the two dimensions of utilitarianism which are instrumental harm and impartial beneficence and psychopathy and agreeableness personality traits were examined. Also the relationships between conscientiousness personality traits and utilitarian judgements were examined. In this research, correlational model was used. The sample of research consist of 292 participants who are live in the city of İstanbul, Diyarbakır, Tunceli, Elazığ. Ages of participants ranged from 18 to 60. The participants of research, % 51.7 is female (n = 151) and % 48.3 is male (n = 141) and additionaly, the avarage of age of the participants is 30.34. The scales used in the research were Oxford Utilitarianism Scale, Big Five Personality Inventory, Short Dark Triad Scale, Revised Utilitarianism Scale, moral dilemmas, and Cognitive Reflection Test. Pearson Correlation Analysis, Independent Group t-test and Multiple Regression Analysis were used for data analysis. According to the findings of the study, there is a significant and pozitive relationship between psychopaty and instrumental harm. In addition, psychopathy has a predictive effect on instrumental harm. On the other hand, a statistically significant and positive relationship was observed between agreeableness and impartial beneficence and according to the result of regression analysis, agreeableness has a predictive effect on impartial beneficence. This study supported the research in literature on the relationship between psychopathy and instrumental harm. At the same time, it is posssible to say that this study contributes to the field by examining the relationship between agreeableness and impartial beneficence and utilitarian judgements together with other personality traits.Keywords: 1. Psychopathy; 2. Agreeableness; 3. Conscientiousness; 4. Utilitarianism; 5. Instrumental harm; 6. İmpartial beneficence