Anadolu medeniyetleri müzesini oluşturan yapıların restorasyon süreçlerine yönelik bir değerlendirme

Abstract

Tüm insanlığın ortak mirası olan kültür varlıkları, geçmişle geleceğin bağlantısını sağlarlar. Aynı zamanda onlar, kent kimliğinin oluşumunda da önemli bir yere sahiptirler. Kültür varlıklarının özgün hallerinin belirlenmesi, projelendirilmesi, dönemleme çalışmalarının yapılması gibi her türlü belgeleme işlemi, yapının sonraki nesillere aslına uygun olarak aktarılması konusunda, hayati rol oynar. Osmanlı döneminde hanlar ve bedestenler ticaretin ana unsurlarıdır. Bu nedenle ayrı bir öneme sahiptirler. Ankara'da 15. ve 16. yüzyıl Osmanlı dönemi han ve bedesten örneklerinden olan Mahmud Paşa Bedesteni ve Kurşunlu Han bölgenin ticaret merkezi olan Atpazarı'nda yer alır. Bu yapılar, şehre özgü sof üretiminin azalması ile zaman içinde önemlerini yitirmiş, 1881 yılındaki büyük Ankara yangını ile tamamen terk edilerek metruk vaziyette bırakılmışlardır. Cumhuriyet dönemi öncesinde Ankara'da bulunan eser miktarının artması, yeni sergileme ve depolama alanı ihtiyacını doğurmuştur. Bu süreçte; eserlerin sergilenmesi için merkezi bir Eti Müzesi kurmak fikri ortaya çıkmış, ancak yeni bir yapı yaptırmak çok maliyetli bulunduğundan, Mahmud Paşa Bedesteni'nin müzeye dönüştürülmesine karar verilmiştir. Her iki yapı da belediye tarafından satın alınmış ve 1938-1968 yılları arasında devam eden restorasyon çalışmaları başlamıştır. Sonraki dönemde de ihtiyaç duyuldukça birtakım onarım çalışmaları yaptırılmış olup, Kültür Bakanlığı tarafından 2010 yılında başlatılmış olan son restorasyon çalışmaları ise, 2014 yılında tamamlanmıştır. Mahmud Paşa Bedesteni ve Kurşunlu Han, dönemin Ankara'sı için önemli birer ticari yapı olmaları ve 1997 yılında İsviçre'nin Lozan kentinde ` Avrupa'da Yılın Müzesi` ödülünü almış dünya çapında önemli bir müzemiz olan Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ne ev sahipliği yapmaları nedeniyle üzerinde hassasiyetle durulması gereken yapılardandır. Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ni oluşturan iki önemli Osmanlı dönemi yapısı olan Mahmud Paşa Bedesteni ve Kurşunlu Han pek çok araştırma ve makaleye konu olmuştur. Ancak bu araştırmalar, ya sergilenen eserler ya da yapılara uygulanacak dönemsel restorasyonlar ile ilgili bilgi ve belgeler niteliğindedir. Bu tez, her iki yapının mimari özelliklerini, yapıların inşa edildikleri tarihten bugüne kadar geçirdikleri onarımları ve değişimleri konu alır. Mimari öğelerdeki değişiklikler araştırma ve makalelere dayanarak, dönem ve yıllara bölünerek kronolojik olarak ve detaylandırılarak sıralanmaktadır.Anahtar Sözcükler: 1. Kurşunlu Han, 2. Mahmud Paşa Bedesteni, 3. Anadolu Medeniyetleri Müzesi, 4. Restorasyon, 5. Ankara

Cultural assets, which are common heritage of all mankind, provide the connection of the past with the future. At the same time, they also have an important place in the formation of urban identity. For this reason, every kind of documentation such as examining cultural assets, determining their original situation, projecting, conducting periodic works, plays a crucial role in transferring them to the next generations. In the Ottoman period, inns and Bedesten are the main elements of trade. For this reason they have a special importance. Mahmud Pasha Bedesten and Kurşunlu Han, one of the examples of Ottoman period inns and bedestenes in Ankara, are also located in Atpazarı, the commercial center of the region. With the decline of sof production unique to Ankara, they lost their significance over time and they were completely evacuated by the great Ankara fire in 1881. With the increase of the number of artifacts in Ankara before the Republican era necessitated new exhibition and storage space. In this process; the idea of establishing a central Eti Museum for the exhibition of the works emerged but because it was very costly to construct a new structure, it was decided to transform the Mahmud Pasha Bedesten into a museum. Both buildings were purchased by the municipality and restoration work started in 1938-1968. In the following period, a number of repair works were carried out as needed and the last restoration work initiated by the Ministry of Culture in 2010 was completed in 2014. Being the hosts of `Museum of Anatolian Civilizations` which was prized as the `Museum of the year` in 1997 at city of Lausanne and also being important commercial structures of their period, Mahmud Pasa Bedesten and Kursunlu Han are two important structures of our culture and should be investigated sensitively. This thesis focuses on the architectural characteristics of both structures, their repairs and changes from the date on which they were built. The changes in architectural items are sorted in chronological and detail by dividing into periods and years based on old researches and articles.Keywords: 1.Kurşunlu Khan, 2. Mahmud Pasha Bedesten, 3. Museum of Anatolian Civilizations, 4. Restoration, 5. Ankara