Afet lojistik sistem tasarımı için çok seçenekli konik hedef programlama yaklaşımı

Abstract

Dünya'da ve ülkemizde çeşitli afetler gerçekleşmekte olup, afet öncesi, afet sırası ve afet sonrası yapılabilecek bazı çalışmalar hayati önem taşımaktadır. Bu nedenle afet öncesi, afet sırası ve afet sonrası planlı davranıldığı sürece karşılaşılabilecek tüm zararlar olabildiğince en küçüklenmiş olacaktır. Bu çalışmada afet sonrası ihtiyaçlara en kısa zamanda ve en etkili şekilde karşılık vermek adına çok amaçlı bir afet lojistik sistemi tasarlanması amaçlanmıştır. Çok amaçlı modeller birden fazla amacı aynı anda gerçekleştirmek açısından günümüzde pek çok alanda kullanılmaktadır. Bu çalışmayla afetten etkilenen insanların ihtiyaçlarının en uygun şekilde karşılanması amacıyla afet lojistik problemi için çok amaçlı bir matematiksel model oluşturulmuştur. Modelde amaçlar toplam maliyeti en küçüklemek, teslim süresini en küçüklemek ve en düşük hizmet düzeyinin en büyüklenmesi olarak belirlenmiş olup, amaçların ağırlıkları çok ölçütlü karar verme yaklaşımlarından birisi olan AHP (Analitik Hiyerarşi Süreci) yaklaşımı ile belirlenmiştir. Çok amaçlı modelin çözümü için çok seçenekli konik hedef programlama yaklaşımı önerilmiş olup, bir ilimizin geçmiş deprem ve konum verileri dikkate alınarak uygulama çalışması yapılmıştır. Buna göre belirlenen hedef değerlerine bağlı olarak en uygun afet lojistik sistemi oluşturulmuştur. Anahtar Kelimeler: Afet lojistik sistemi, Çok amaçlı programlama, Analitik Hiyerarşi Süreci, Çok seçenekli konik hedef programlama

Many disasters occur in the world and in Turkey, and therefore, actions before, during and after disasters are of highest importance because they keep damages to a minimum. The aim of this study was to design a multi-purpose disaster logistics system to meet post-disaster needs the most rapidly and effectively. Multi-purpose models are used in many areas nowadays because they fulfill more than one purpose at the same time. This study proposed a multi-purpose mathematical model for the disaster logistic problem to meet the needs of disaster survivors in the most appropriate way. The objectives set in the model were minimum cost, minimum delivery time and maximum satisfaction. Weights of the objectives were determined using AHP (Analytic Hierarchy Process), which is a multi-criteria decision making approach. A multi-choice conic goal programming approach was proposed for the solution of the multi-objective model. The past earthquake data and location data of cities of Turkey were used to develop the most appropriate disaster logistic system based on the determined target values.Keywords: Disaster logistics system, multi-objective programming, analytic hierarchy process, multi-choice conic goal programming