Caddelerde yaşamın hareket deneyimi modeli ile irdelenmesi; Mevlâna Caddesi örneği

Abstract

Yaşam; insan ve mekân etkileşimini ifade etmek için kullanılan terimlerden biridir. Daha yaşanılası mekânlar için insan ve mekân etkileşiminin arkasındaki öyküyü doğru okumak gerekmektedir. Kentsel mekânda yaşamın devam ettiği mekânlardan biri de caddelerdir. Caddeler, bünyesinde farklı değişkenleri barındıran mekânlardır. Tez çalışmasında caddelerde yaşamı irdelemek için hareket deneyim modeli önerilmektedir. Hareket deneyimi modeli, Lefebvre'in mekân üretim sürecine dâhil olan algılanan mekân, tasarlanan mekân ve yaşanan mekânı temel almaktadır. İnsan mekân etkileşiminin yollarından biri harekettir. Tez çalışmasında hareket, aktivite, duran, oturan ve yürüyen kullanıcı sayısı bağlamında modele etki etmektedir. Bir diğer yol da deneyimdir. İnsan mekânı görerek, işiterek, koklayarak, dokunarak algılamakta ve deneyimlemektedir. Caddeler kentsel bir oda olarak düşünülürse fiziksel mekân zemin, bina cepheleri, gökyüzü ve kentsel donatılardan oluşmaktadır. Alan çalışması için Konya'nın ana omurgalarından biri olan Mevlâna Caddesi seçilmiştir. Mevlâna Caddesi arkeolojik olarak Konya'nın ilk yerleşimlerinin bulunduğu halen de kent için önemli bir simge olan Alaaddin Tepesi ve Filozof Mevlâna Celaleddin Rumi'nin türbesini birbirine bağlayan aksta yer almaktadır. Alanda sabah, öğlen ve akşam olmak üzere belirlenen günlerde 48 deneyim yürüyüşü gerçekleştirilmiştir. Bu yürüşler kayıt altına alınmış ve raporlanmıştır. Cadde 16 mekân bölümüne ayrılmıştır. 768 mekân-zaman kesiti elde edilmiştir. Mekân-zaman kesitlerindeki değişkenler SPSS programına işlenmiştir. Betimleyici istatistikler hazırlanmıştır. Daha sonra çok faktörlü varyans analizi yapılarak zaman-aktivite, zaman-deneyim, mekân-aktivite, mekân-deneyim ve aktivite-deneyim ilişkisi irdelenmiştir. İstatistik bulgular sonucunda daha yaşanabilir caddeler için tasarım önerileri getirilmiştir.Anahtar kelimeler: Aktivite, cadde, deneyim, hareket, yaşam

Life is one of the terms used to identify the interaction between human and space. It is necessary to evaluate the story behind the human and space interaction correctly for more livable spaces. Streets are spaces where life continues in urban space and streets are spaces with different variables. In this thesis, movement experience model is suggested to evaluate life in streets. The movement experience model is based on perceived space, conceived space, and lived space that are included in the space production process of Lefebvre. The movement experience model consists of experience, physical space, and activity in the context of movement. One of the ways of human space interaction is movement. In this thesis, activity in the context of movement affects the model in terms of the number of standing, sitting and walking users. Another way for human space interaction is experience. Human experiences the space by seeing, hearing, smelling, and touching. Considering the streets as an urban room, the physical space consists of floor, building facades, sky, and urban equipment. For the case study, Mevlâna Street, one of the main backbones of Konya, was chosen. Mevlâna Street is located on the axis that connects Alaaddin Hill (an archaeological site still an important symbol for the city where the first settlements of Konya are located) and philosopher Mevlâna Celaleddin Rumi tomb. In the field, experience walks were held in the morning, noon, and evening during the 48 days. These experience walks were recorded and reported. The street was divided into 16 parts. 768 space-time zone section was obtained. The variables in space-time sections were processed in the SPSS software. Descriptive statistics were estimated. Then, the relationships among time-activity, time- experience, space- activity, space- experience and activity-experience were investigated through multi-factor variance analysis. As a result of statistical outputs, design principles were suggested for more livable streets.Keywords: Activity, experience, life, movement, street