Kırklareli-Pınarhisar dolayının malzeme jeolojisi ve kireçtaşlarının tarihi eserlerde kullanılabilirliliğinin araştırılması

Abstract

KIRKLARELİ - PINARHİSAR DOLAYININ MALZEME JEOLOJİSİ VE KİREÇTAŞLARININ TARİHİ ESERLERDE KIJLLANILABİLİRLİLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI ÖZET İ. T. Ü. Maden, Mimarlık ve Fen Edebiyat Fakültesi elemanlarınca hazırlanan `Dolmabahçe Sarayı'nda Kullanılan Taşların Tanımlanması, Korunmuşluk Durumlarının Saptanması-Koruma ve Onarım Yöntemlerinin Belirlenmesi Projesi` kapsamında yapılan çalışmalar sonucunda, Bakırköy Kireçtaşı'nın ağırlıklı olarak saray cephesinde kullanılmış olduğu ortaya konmuştur. İki farklı litolojide bulunan Bakırköy Kireçtaşı'nın saray cephesinde maruz kaldığı fiziksel, kimyasal ve mekanik etkilerden dolayı özellikle kil oranı yüksek seviyelerinde aşırı ayrışmalar ve önemli bozulmalar belirlenmiştir. Hasarın çok olduğu bazı yerlerde taşların değiştirilmesi kaçınılmaz olmuştur. Ancak Bakırköy Kireçtaşı'nın üretilebileceği ocak yerlerinin günümüzde yoğun yapılaşma içerisinde kalmasından dolayı, bu kayaca benzer özellikte olan Pınarhisar Kireçtaşlan'nın bunların yerine kullanılabileceği düşünülmüştür. Bu amaçla, öncelikle taş ve malzeme ocaklarının yerlerini, bölgenin jeolojisini ve yapısal özelliklerini belirlemek için 166 km2'lik bir alanın 1 / 25000 ölçekli genel jeoloji haritası hazırlanmıştır. Daha sonra işletilmeye uygun ocakların 1/5000 ölçekte ayrıntılı mühendislik jeoloji haritası ve kesitleri çıkarılmıştır. Ocaklardan en uygun dört adedinin 1/500 ve 1/1000 ölçekli ayrıntılı ocak krokileri ve kesitleri çizilerek, yapı taşı üretimine en uygun olan zonlar belirlenmiş, malzemenin üretim verimi ve yapı taşı olma durumu değerlendirilmiştir. Dolmabahçe Sarayı A Blok'unda kullanılan taşların genel dağılımları ve korunmuşluk durumları yerinde yapılan gözlem ve incelemelerle, % cinsinden ve alansal dağılım olarak belirlermiştir. Bakırköy Kireçtaşlan'nın (Maktralı), kullanılma oranı bu blokta % 64.75, sarayın tamamında % 51.85' dır. Pınarhisar Kireçtaşlanndan alman örnekler üzerine yapılan fiziksel, mekanik ve kimyasal deneylerden elde edilen malzeme özelliklerinin Bakırköy Kireçtaşının özellikleri ile karşılaştırılmıştır. Bunun sonucunda fiziksel ve kimyasal özelUlderinin büyük oranda benzer olduğu, dolayısı ile her iki yapı taşının birbirleri yerine kullanılabileceği görüşüne ulaşılmıştır. xıı

ORE GEOLOGY AROUND PINARHISAR, KIRKLARELİ AND STUDY OF UTILIZATION OF LIMESTONES IN HISTORICAL MONUMENTS ABSTRACT `Description of the stones used in construction of Dolmabahçe Palace, determination of preservation circumstances, visualization of preservation and restoring methods project` accomplished by the members of Mining, Architecture and Science & Letters Faculties of The Istanbul Technical University claimed that limestones of Bakırköy Formation are vastly used in the frontage of the palace. Since Bakırköy limestones, consisting of two different lithologies, encountered physical, chemical and mechanical activities in the palace frontage, especially levels with high clay content extensive disintegration and important deterioration are determined. Replacement of the stones in certain levels with immense damage is inevitable. Since the pit areas available for the production of Bakırköy limestone are surrounded by intense urbanization, the usage of Pinarhisar limestones, having similar properties, is supposed instead. In the beginning, in order to determine the possible stone and ore pits, geological structural aspects, 1/25000 scale geological map of a 166-km2 area is delineated. Then, 1/5000 scale engineering geological map and sections of the areas suitable for operation. By outlining of 1/1000 and 1/500 scale plans and sections of the four appropriate alternatives, most apropos levels for production of building stones are decided and productivity of the ore manufacturing and building stone properties are examined. The in situ observations and analysis determine the percentage and spatial distribution, and the preservation circumstances of the stones used in Dolmabahçe Palace Block-A. The use of Bakırköy limestones (with Mactrd) is 64.75% in this block and is 51.85% in entire palace. Ore properties of Pinarhisar limestones gathered by the physical, mechanical and chemical experiments are compared by those of Bakırköy limestones. Finally, absolutely similarity of two limestones according to the physical and chemical properties and thus interchangeability of two building stones are concluded. X11I