Mimarlık, konut ve kadın

Abstract

MİMARLIK, KONUT VE KADIN ÖZET Mimarlık tarihinin başından günümüze cinsiyet kavramının gerek kullanıcının gerekse tasarımcının cinsiyetleri açısından ilgi çekici olduğu öne sürülebilir. Tasarımcı ve kullanıcı arasındaki ilişkinin en önemli olduğu bina türü olan konut olgusunun daha farklı yönlerine dikkat çekebilmek için konuya cinsiyet farklılıklarım da gözeten bir bakış açısıyla yaklaşılmış böylelikle daha mutlu çözümlere biraz daha yaklaşılmasına olanak sağlanabileceği düşünülmüştür. Bu çalışma temelde hemen her toplumda gerek yöresel gerekse kurumsal mimaride 'ev' özdeşleştirilen kadın kullanıcının mekanı nasıl algıladığı ve kullandığı konusu üzerine gelişmiştir. Ne var ki tasarımcının kadın kullanıcıya bakışı ve bunu işine yansıtış biçimi konusundaki değinmeler de çalışmanın ilginç bir bölümünü oluşturmaktadır. Tez, yedi bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezin ele almış nedenleri, amaç ve kapsamını anlatılmıştır. İkinci bölümde, yöresel mimarlıkta cinsiyete dayalı sembolik ve anlamsal bölünmeler ortaya konulmuş; bu bölünmelerin temelinde yatan bedensel koordinatlar üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde kurumsal mimarlıkta, antikiteden günümüze cinsiyet temasının işlenişini irdelenmiş, kadın ve erkek modası ile ilişkilendirilen mekan kimliği ile modernizmin 'tek tip kullanıcı kriteri'ne değinilmiş, ardından da dönemin usta mimarlarının kadın kullamcılar(ötekiler) için tasarladıkları konutlar incelenerek taşıdıkları farklı nüanslar ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Dördüncü bölümde, modernleşme sürecinde kadının ve konutun durumu hem ayrı ayrı hem de karşılıklı etkileşim süreçleri içinde ele alınmıştır. Modernist ve post modernist dünyada cinsiyet farklılığı ve kadın kimliğine dair farklı yaklaşımlar ortaya konduktan sonra modernleşme sürecinin kadın-kullanıcının eviyle ilişkisini nasıl etkilediği irdelenmiş ve kadınla konut arasındaki ilişkinin bir diğer boyutu, 'ev' ve 'yer' olabilme hali ile uyum ve uygunluk sorunları üzerinde durulmuştur. Beşinci bölümde ise mekanda cinsiyet olgusu ve kadın-kullanıcı konut etkileşimine değişik açılardan baktıktan sonra Türkiye'de modernleşme sürecinde konutun evrimi vuıile bu süreçte kadın- kullanıcı konut etkileşimi geleneksel 'Türk evi'den günümüz apartman ve gecekondularına değin geniş bir perspektifte ele alınmıştır. Altıncı bölümde tüm bu literatür araştırmasının ardından prototip bir konut modelinde kadın-kullanıcılann. evleri ile olan etkileşimlerinin örneklendiği görüşme ve gözleme dayalı alan araştırmasının sonuçlan üzerinde durulmuştur. Son bölüm olan yedinci bölümde tezin kapsamı ile ilgili olarak birtakım genel sonuçlara ulaşılmaya çalışmıştır. Bunlardan bazıları şu şekilde özetlenebilir.. Ortalama kullanıcı diye bir şey yoktur başka bir deyişle ortalama kullanıcının ihtiyaçları karşılandığında herhangi bir kullanıcının ihtiyaçları karşılanmış olmaz. Bu bağlamda insanların yaşadıkları mekanda mutlu olabilmeleri için, uyum sağlayabilecekleri ya da kendi bilişsel strüktürlerine uydurabilecekleri daha esnek mekan ve konut tasarımlarına gereksinim duyulduğu açıktır.. Konut mekanını 'yer'e dönüştüren kullanıcısıdır. Mekan tasarlanır ama yer tasarlanamaz ne var ki yer olma potansiyeli olan mekanlar tasarlanabilir. Buradan hareketle 'yuva' olma potansiyeli olan konutlar da tasarlanabilir denilebilir.. Uyum ve uygunluk sürecinde kadının 'konut'u ile kurmaya çalıştığı ilişkiye dair saptamaların artık standart kullanıcı için tasarım yapmak durumunda olan tasarımcılar için yol gösterici nitelikte olacağı düşünülebilir. IX

ARCHITECTURE, HOME AND WOMAN SUMMARY It is possible to say that, gender issues related with both the sex of the user and the designer have attracted attention from the begining of the architectural history. Since the 'house' is the building type that the relationship between the designer and the user is the most important one, to be able to take attention to the different aspects of the subject, the matter is discussed in such a way that concerning the gender differences. In fact, this research is focused on the female user who is associated with 'home' in both vernacular and institutional architecture and the way she perceives and use of space. However some examples about the approaches of designers to the female user and t he way they design for women are also an interesting part of this thesis. Thesis is comprised of seven chapters. In chapter 1, the subject matter, aim of the study and the range of the research have been defined. Chapter 2 deals with the the spatial- symbolic divisions of space depending on body and gender in vernacular architecture and the coordinates of the human body causing those divisions. In chapter 3, the gender issues and anologies related to the sex of the architecture and architect scrutinized from the classical antiquitiy to the present time. In addition to that, space identitiy closely related with woman and man fashion and the prototype user criteria of modernism that excludes the 'others' have been searched. Then the houses designed by the heroic architecs of modern era for female users are studied in order to find out some common characteristics. Chapter 4 deals with the position of women, the progress of the 'house' and their interaction in modernization process. After discussing the various aspects of modernism and postmodernism in relation to the gender differences and female identitiy, the way that modernization process influenced female user and her relationship with her 'home' is mentioned. In chapter 5, after investigating the gender issues and the female user-house interaction from different aspects, the evolution of the house and the female user-house interaction in Turkey is searched in a wide perspective from the traditional Turkish house to the present time apartments and squatter settlements.After all those literature survey, in chapter 6, the consequences of the site survey dealing with the interaction of women with their homes living in a prototype house model are discussed. In the last chapter, it is aimed to reach some general consequences. Some of them are as follows:. There is nothing as avarage user. It is not possible to suply the needs of all users by supplying the needs of one of them. In that context, for making the users feel better in the spaces they live, houses with the capability of adaptability and appropriateness are needed.. The user of the space makes it a 'place'. Space can be designed however 'place' can not. However spaces with the ability of becoming place can be designed. From this point of view it is possible to say that 'houses' with the ability of being 'homes' can be designed too.. In the process of adaptability and appropriateness, the investigations with respect to the interaction of women with their homes may be a good guide for the designers who have to design for the avarage users. XI