Takkeci İbrahim Ağa Camii teknik çözümleme ve çevre yapılarıyla birlikte koruma projesi

Abstract

Surdışı'nda Topkapı yerleşim bölgesinde, bugün E-5 karayolunun eski Davutpaşa Caddesi ile kesiştiği köşede bulunan külliyenin, en önemli parçasını oluşturan Takkeci İbrahim Ağa Camii 16. yüzyıl sonlarında yapılmıştır. Takkeci İbrahim Ağa Camii; dış mekânı sınırlandıran boşluklu avlu duvarları ve girişleri, çeşme ve sebili, çift revaklı son cemaat yeri, iç mekândaki 16. yüzyıl iznik çini kaplamaları ve ahşap kubbesinin varlığıyla eşzamanlı benzer örneklerden farklılık göstermektedir. Sıbyan mektebi(?), iki sebil, çeşme ve hazireyi içeren yapı grubuna ek olarak vakfiyesinde cami etrafında 15 hücre ve bir dershanenin varlığından sözedilmektedir. Tez, Giriş'in ardından surdışına yönelik verilerin toplandığı 2.Bölüm, külliye elemanlarının tanımlandığı ve değerlendirildiği 3. Bölüm, caminin mevcut durumu ve sorunlarının ele alındığı 4.Bölüm, çağdaşı ve benzeri yapılarla karşılaştırmasının yapıldığı 5.Bölüm, külliye elemanlarının restitüsyon önerilerinin geliştirildiği ö.Bölüm, restorasyon önerilerinin hazırlandığı 7.Bölüm ve Sonuç'la birlikte toplam sekiz bölümden oluşmaktadır. Tezin konusunu oluşturan yapıların tanıtıldığı 3.Bölüm'de, külliyedeki ikincil yapıların cami ile kurduğu ilişkiler ve yerleşme düzenleri tanımlanarak tezin esas ağırlıklı noktasını oluşturan 4.Bölüm'e geçiş yapılmıştır. 4.Bölüm'de, oldukça geniş bir perspektifte ele alınan caminin yapım süreci çözümlenmeye çalışılmış, strüktürel ve mekânsal analizi yapılmıştır. Cephenin genel karakterini yansıtan taş ve tuğla boyutları, kuşaklamalar, yardımcı kiriş, kenet ve zıvana gibi yapısal elemanlar gözlemlendikleri her noktada tespit edilerek boyutlandınlmıştır. Caminin yalmzca mimari kütlesi değil, bezeme öğelerinin de tespiti yapılmıştır. Bundan ötürü tüm bezeme öğeleri ve özellikle çini kaplamalar 1/1 ölçekte çizilmiştir. Aynı zamanda restorasyon projesinin hazırlanmasına ve restitüsyona ışık tutan bu analizlerin yanısıra yapıda gözlemlenen sorunlar ve geçirdiği değişiklikler tespit edilmeye çalışılmıştır. Öte yandan caminin restitüsyonuna veri oluşturmak üzere eşzamanlı diğer örnekler ile karşılaştırmanın yapıldığı 5. Bölüm' de ise, son durumları da belgelenen yapıların Takkeci İbrahim Ağa Camii 'ne oranla çok daha fazla değişmiş ve yenilenmiş oldukları saptanmıştır. Bu araştırma ve tespitler sonucunda külliye yapılarının restitüe edilebilmesi için öneriler geliştirilmiştir. Özellikle yerleşme düzenleri açısından irdelenen çini kaplamaların caminin planimetrisini düşeyde nasıl etkilediği tartışılmıştır. Yapıların mimari ve strüktür özelliklerini korumaları ve devam ettirebilmeleri için müdahale yöntemleri belirlenmiş ve restorasyon önerileri yapılmıştır. XV

Takkeci Ibrahim Ağa Mosque is dated to the end of 16th century is the most important structure of the complex of the same name located in Topkapi settlement area outside the land walls. Today, the Mosque is at the junction of the E-5 motorway with the old Davutpaşa Avenue. Takkeci Ibrahim Ağa Mosque differs from other similar structures with its pierced courtyard walls defining its outer limits, entrances, fountain, and sebil, 16th century İznik tiles covering interior surfaces and the presence of the timber construction dome. In addition to the building complex, consisting of a primary school (?), two sebils, a fountain and a cemetery, non-existent 15 cells of madrasa and a classroom are mentioned in its waqfiya. This thesis consists of eight chapters; introduction is followed by a chapter is the collection of data about outskirts of the land walls. The third chapter is the presentation and evaluation of the elements of the complex. The fourth chapter is about the evaluation of the present situation and problems (architectural, structural... etc.) of the mosque. The fifth chapter is the comparison of it with contemporary and similar buildings. The sixth is the improvement of the restitutions of the elements of the complex. The seventh chapter is proposals of restoration, and the last one conclusion. Chapter three focuses mainly on the buildings making up the subject of the thesis. It also defines the relationship between secondary buildings of the complex and the mosque and their layout forms leading to the fourth chapter, which is the central part. Chapter four presents structural and spatial elements of the mosque, considering the process of its construction in broad perspective. Dimensions of the main elements of the wall masonry, the stone and brick units, the horizontal binders as well as dowels (kuşaklama), which reflects main characteristics of the elevations, clamps, and dowel were measured and marked on the drawings wherever they could be observed. Not only the architectural features but also the decorative elements of the mosque were documented. All of the decorative elements especially tile claddings were documented in 1:1 scale. Besides these analyses leading to the restitution and preparation of the restoration project, observed problems and changes in the buildings through ages were documented. A comparative study with other contemporary structures is presented in chapter five in order to help the restitution of the building, however, it was observed that these documented examples contemporary with Takkeci Ibrahim Ağa Mosque had changed xvi ' {-` ^toLrfüeRCTİtö KUHULü ı, i i J J r*v u a/ 1more than this mosque due to later renewals. As a result of this survey and analysis, proposals were developed for the restitution of the structure. Tile claddings were analyzed in terms of their location and discussed how they affected planimetry of the mosque on the vertical plane. Restoration proposals are developed according to the methods of intervention for the conservation and continuation of architectural and structural features of the buildings. xvn