Mimari tasarım eğitiminde bilgi ve yaratıcılık etkileşimi

Abstract

Bu çalışma mimari tasarım eğitiminde yaratıcılık olgusunu, 'bilgi' bağlamında ele almaktadır. `Mimari tasarım eğitiminde bilgi ve yaratıcılık etkileşimi` başlıklı çalışmanın, kuramsal çerçevesinin genel araştırma kapsamını 'mimari tasarım eğitiminde yaratıcılık olgusu' oluşturmaktadır. Bu genel kurgu içinde yaratıcılık olgusuna, mimarlık bilgisi özelinde bir bakış açısı getirilmeye çalışılmaktadır. Bu bağlamda, çalışmada özellikle incelenen konu; tasarım probleminin genel özelliklerine bağlı olarak, tasarımcının tasarım süreci boyunca izlediği yolun, bilgi ve yaratıcılık kavramları bağlamında mercek altına alınması oluşturmaktadır. Konunun odaklandığı alan içinde ele alınan 'bilgi', tasarım probleminin çözümüne hizmet eden her türlü bilgi ve tasarımcının zihninde biçimlenerek şekillenmiş 'tasarım bilgisi'dir. Bu anlamda tasarım süreci boyunca tasarımcının genel bilgi uzayı arasından seçtiği ve kullandığı bilgi setleri arasında kurduğu, mental ilişkilendirme ve sıçrayışların oluşum evreleri, yaratıcılık açısından ortaya konmaya çalışılmaktadır. Çalışmada izlenen yol genel olarak; konu ile ilgili teorik alanın incelenerek ortaya konan düşüncelerin kuramsal altyapısının oluşturulması,. kuramsal altyapının sentezi üzerine kurgulanan ve bir `hipotez` veya `açıklayıcı model` olarak nitelendirilebilecek kavramsal yaklaşımın ortaya konması, kavramsal yaklaşımın pratik alanda sınanmasının yanısıra yeni ipuçları elde etmek amacı ile gerçekleştirilen uygulamalı, deneysel bir çalışma (alan çalışması), alan çalışmasından elde edilen sonuçların ışığında genel olarak ortaya konan yaklaşımın değerlendirilmesi ve bilimsel anlamda elde edilebilecek `sonuçların` tartışılması, şeklinde sıralanabilecek adımlardan oluşmaktadır. Bu dizim içinde ele alınan çalışmanın biçimsel kurgusu altı bölüm altında oluşturulmuştur. Birinci bölümde, çalışmanın konusu tanıtılmakta ve konuya giriş yapılmaktadır, ikinci bölümde ise çalışmanın amaç, kapsam ve yöntemi belirtilmektedir. Tezin üçüncü bölümü, teorik alanın ele alındığı bölümdür. Bu bölümde teorik çerçeve üç başlık altında ele alınmaktadır. Bunlar sırası ile; 'yaratıcı düşünce ve tasarım süreci', 'tasarım bilgisi' ve 'mimari tasarım eğitimi' başlıklarıdır. Kuramsal çerçevenin bütününü oluşturma yolunda, bir başlangıç noktası olarak ele alınan 'tasarım süreci', bir zihinsel aktivite olarak ve yaratıcı düşünce üretme eylemi ile paralellik kurularak ortaya konmaktadır. Bu bölüm altında, 'insanın zihinsel yapısı ve belleği', 'zihinsel düşünce ve öğrenme süreci modelleri', 'yaratıcı kişilik' gibi kavramlar yanında; yaratıcı düşünce ve tasarım sürecinin analizine yönelik yapılmış çalışmalara kronolojik bir sıra ile kısaca yer verilmektedir. Ayrıca tasarım süreci ve yaratıcı düşünce üretme sürecinin analizine yönelik yapılan çalışmalar incelenerek, tasarım bilgisi kavramına getirdikleri yaklaşımlar konusunda veriler elde edilmeye çalışılmaktadır. Tezin üçüncü bölümünün ikinci alt başlığını oluşturan 'tasarım bilgisi' konusu, kendi içinde iki temel grupta ele alınarak incelenmiştir. Bunlardan ilki, tasarımcının ne tür bilgilerden yararlandığını ortaya koymak amacıyla, yapılmıştasarım bilgisi kategorilerinin ortaya konmasıdır. İkincisi ise; bilginin zihinde nasıl temsil edildiği ve organizasyonu ile ilgili kabullerin incelenmesi aşamasıdır. Kuramsal çerçeve içinde ele alınan üçüncü başlık olarak mimari tasarım eğitimi alanındaki çalışmalar altında ise, 'tasarım süreci' ve 'tasarım bilgisi'ni yaratıcı düşünce geliştirme yolunda inceleyen güncel çalışmalara ağırlık verilmekte ve konuya ilişkin bulgular elde etmeye çalışılmaktadır. Kuramsal yapı içinde ele alınan sözkonusu (yaratıcı düşünce ve tasarım süreci, tasarım bilgisi, mimari tasarım eğitimi) üç temel başlığın inceleme alanları özellikle psikoloji ve biliş bilimi olarak bir ortak payda altında toplanmaktadır. Tezin dördüncü bölümü, teorik altyapı üzerine kurgulanan ve bir hipotez niteliği taşıyan kavramsal modelin açıklandığı kısımdır. Beşinci bölümde ise kavramsal yaklaşımların ve modelin sınandığı alan çalışmalarının tanıtımı, sunumu ve değerlendirilmesi yer almaktadır. Altıncı bölüm ise gerek teorik altyapı üzerine geliştirilen kavramsal yaklaşımların, gerekse alan çalışmaları sonunda elde edilen sonuçların genel bir değerlendirme ve tartışmasının yapıldığı sonuç bölümüdür. Çalışmadaki kuramsal yapının sistematik strüktürünün temelinde;. tasarım süreci, yaratıcı bir zihinsel düşünme aktivitesi;. bu zihinsel aktivitenin gerçekleştiği ortam olan tasarım alanı, problem alanı;. tasarım süreci de problem çözme eylemi olarak ele alınmaktadır. Bu anlamda tasarım bilgisinin yeri de, tasarımcının zihnindeki tasarım sürecine ait kurgu ile ilişkilendirilmekte ve süreç boyunca seçilen ve kullanılan bilgilere bağlı olarak, soyut fikirlerin somut ürüne nasıl dönüştüğü ile ilgilenilmektedir. Kuramsal altyapıda ele alınan başlıklar altında incelenen çalışmaların bulgularını, çalışmada ortaya konan açıklayıcı modelin çerçevesini oluşturmak amacıyla genelleyecek olursak;. Tasarlama eyleminin ayrılmaz temel bileşenlerinin 'bilgi', 'tasarımcının bilişsel yorumu/ zihinsel süreci' ve 'bilişsel yorumun temsil ve ifade edilmesi' boyutlarından oluştuğudur. Tasarım sürecinin ise tasarımcının bilişsel stil ve üstünlüklerine bağlı olarak, bu üç boyut arasında etkileşimli bağlantılar kurma eylemi olduğu kabul edilebilir.. Tasarım sürecinde yer alan 'bilgi'nin farklı durumları/katmanları olarak ise; 'genel bilgi uzayı', 'kullanılan bilgi' ve 'ilişkilendirilmiş/işlenmiş bilgi' kavramlarından sözetmek mümkündür (Şekil1).. Tasarımcının, problemi ele alınan bilgiler desteğinde zihinde formüle etmesi, yeni fikirler üretmesi, önceki deneyimlerle kazanılmış gerekli (a priori) informasyonları kullanması, problem alanı ile ilgili yeni düşünce stratejileri üretmesi gibi bir çok kanalı bir araya getirerek tasarım alanına taşımasının, yaratıcı tasarım düşüncesini açığa çıkarmada önemli bir özellik olduğu kabul edilmektedir. Bunun bir sonucu da, tasarım problemine ait algılanan ilk verilere bağlı olarak, olası çözüm(ler)e yön verecek fikrin ilk bulunduğu an ve bu bilgilerin zihinde organizasyonunun, tasarım sürecinde kritik aşamalar olarak ele alınabileceğidir. Bu çalışmada, kuramsal altyapıdan yola çıkarak, özellikle vurgulanmak istenen düşünce, `tasarım sürecinde -mimarlık bilgisi bağlamında- yaratıcılık açısından iki kritik noktanın yer aldığı` düşüncesidir. Bu iki kritik noktadan birincisi; tasarımcının, genel bilgi uzayında `hangi bilginin veya bilgi setlerinin` tasarım bilgisi olarak kabul edilerek, tasarıma bir girdi olarak alınacağına karar verme aşamasıdır. Tasarımcının bu noktadaki tavrı veya performansı, elde edilecek çözümün `yaratıcı''lığı açısından en kritik noktadır. İkinci kritik nokta ise seçilen bilgilerin süreç içinde işlenmesi, birbirleri ile ilişkilendirilmesi veya genel olarak kullanılmaları aşamasında karşımıza çıkmaktadır. Tasarımcının hangi bilgilerin tasarıma girdi olacak `tasarım bilgileri` olmasına karar vermesinin yanında, bu bilgileri `nasıl` kullandığı da süreçteki ikinci kritik adımı oluşturmaktadır (Şekil 2).¦ ¦ ¦ ¦ genel tasarım uzayı ¦ ¦ ¦ ¦ ¦Çan'ın dara ie

This study aims to discuss the phenomenon of creativity in the context of knowledge in architectural design education, thus the theoretical framework of the thesis focuses on creativity in architectural design education. Main objective of the thesis can be summarized as to emphasize the phenomenon of creativity in regards to architectural knowledge. In this general scope, it is intended to provide a critical viewpoint to the phenomenon of creativity in regards to the specifics of architectural knowledge. In this context, the study is mainly limited to the analysis of the creative and cognitive attributes of the path a designer follows while searching for the potential solutions to an architectural design problem. The concept of knowledge as referred to in the study consists of both the general knowledge required for the solution of a specific design problem, and the knowledge presented in the solution itself. In this respect, the study aims to explicit and evaluate the phenomenon of creativity in regards to the phases of the mental process a designer adopts while choosing and coordinating the sets of knowledge required during the problem solving activity. The method of the study can be summarized as;. providing a general framework for the study based on research into relative theoretical studies,. proposing a conceptual framework for the study as a hypothesis or paradigm based on the synthesis of the theoretical background,. implementing an experimental case study to test the conceptual framework thus searching for new clues to explicit the creative processes,. evaluating the approach in regards to the findings of the case study, and presenting a discussion on the conclusions of the scientific study. The study constitutes of six chapters. The introductory first chapter of the thesis comprises the explanation of the general scope and context of the thesis. The second chapter of the thesis comprises a discussion on the method of the study, its objectives and limitations of work. In the third chapter a thorough discussion on the theoretical background of the study is presented. In this chapter the theoretical framework is evaluated under three headings that could be listed as, 'creative thinking and the design process', 'design knowledge' and 'architectural design education' consecutively. Design process, which is considered as a priori for the construction of the theoretical framework is identified as a mental activity and defined in reference to creative thinking activity. In this chapter, concepts of 'human mind and memory', 'models of thinking and learning', and 'creative identity' are evaluated. Also, a chronological analysis of studies on creative thinking and design process is presented. In this chapter, findings of previous studies on design process and creative thinking are evaluated thushighlighting the innovative approaches they propose in regards to design knowledge. In the third chapter, 'design knowledge', is discussed under two headings. First section deals with the categories of design knowledge required for the solution of design problems, while the second handles a discussion on their mental representations and organizations. Recent studies in the field of architectural education are evaluated, and the findings of studies mainly focusing on 'design process' and 'impacts of design knowledge on creative thinking' are classified according to the theoretical framework of the thesis. Main components of the theoretical framework -creative thinking and design process, design knowledge and architectural design education- are identified as subjects of research in psychology and cognitive sciences. In the fourth chapter of the thesis, the proposed conceptual model is presented and discussed. Fifth chapter of the thesis comprises a thorough analysis and evaluation of the case study which is implemented to test the proposed model based on the conceptual framework. The sixth chapter of the thesis handles a general evaluation and discussion on the conceptual approach and the findings of the case study. The systematic structure of the theoretical framework of the thesis is based on;. design process as a mental thinking activity;. definition of the problem space as the field within the design activity takes place;. design process as a problem solving activity. In this respect, the role of design knowledge is discussed pertaining to the mental design construct, and the process through which the abstract ideas evolve into the concrete product is analyzed in regards to design knowledge. In order to enable a definition of the descriptive framework of the model, the findings of theoretical research can be classified as follows:. The integrated components of the design activity can be determined as the 'knowledge', 'designer's cognitive interpretation/mental process', and 'the explicit representation of the cognitive interpretation'. Consequently, design process can be identified as the designer's act of proposing interactive relations within these components. Designer's cognitive style and competence are highly reflected in these relations.. 'Knowledge' as contained in the design process can possess different layers or states, i.e., 'general knowledge space', 'procedural knowledge' and 'structured/processed information' (Figure 1).. Creative design ideas are explicited through a variety of different strategies adopted by the designer: mental formulation of the problem by means of problem information, proposition of new ideas and new problem solving strategies, and referring to a priori information collected through previous experiences. Consequently, the thresholds recognized when initial ideas are explicited -in the light of early perceptions-, and schemes highlighting their organizations are presented, are classified as critical phases. Stemming from the theoretical framework, the main objective of this study is to emphasize the existence of two critical thresholds, in regards to creativity, within the design process. The first threshold is defined when the designer finalizes his/her decision on the contents of design knowledge required for the specific design problem at hand. This threshold can be identified as the most critical, since it will have strong impacts on the 'creativeness' of the solution. The second critical threshold is defined when the designer clarifies his/her strategies on how to process, relate and transform the preferred information through the design process (Figure 2). xiiiknowledge sets pertaning drecly orincf redly to design Held knowledge sets stemming from designers personal background Figure 1. Interaction of different layers/states of design knowledge and design process design process 1 CRITICAL TRESHOLD (determining knowledge sets) determining knowledge sets in the initial phrases of design high0 medium 13 low [x] > CRITICAL TRESHOLD (processing of knowledge) TRANSFORMATION OF KNOWLEDGE behavioral patterns in integrating knowledge sets in advanced phrases of design Figure 2. Critical thresholds of the integration of design knowledge and creativity in the design process XIVIn order to test the ideas proposed by the theoretical framework, and to search for new directions an extensive case study is held. The proposed case study requires the implementation of a design experiment. The participants, consisting of a group of designers/students, are asked to search for the solutions of three design problems differing in scale and content. In order to avoid potential limitations that might arise from the minimums dictated by a specific design problem, a number of design problems are given. The problems, varying in content and scale, occupy a wide spectrum ranging from the most constrained to the unconstrained. Themes of the problems can be listed as (1) the selection and organization of equipments that will enable living, working and eating activities within a specific room, (2) proposing the spatial elements to enable a 2-dimentional data (idata) exhibit within 'Sinan Hall', Taşkışla', (3) design of a weekend house for two occupants in a settlement of the participants choice. Protocol analysis techniques are adopted for the case study/experiment, the explicited strategies and decisions of the participants are recorded, and the phases of their design processes are documented as sketches or/and models. In order to provide objective inputs for evaluation, the recorded/collected information is deciphered and transformed/coded into elements of a single design grammar by means of 3-D computer simulations. A jury of five members with similar professional and demographical backgrounds is asked to evaluate these elements. Following the evaluation stage, the jury finalizes its decision regarding the most creative proposals within each category. As the final step, the design processes of the creative participants are analyzed in order to highlight their strategies and differing strategies at the critical thresholds. The final chapter handles a discussion on the findings of the case study with concluding remarks and proposals concerning possible areas of research for future studies. XV