İstanbul`daki su toplama havzalarında yaşanan sorunlar, nedenleri ve çözüm önerileri

Abstract

ÖZET Su toplama havzaları, kapsadıkları açık alanlar, ormanlık ve yeşil alanlar ile kent ekolojisi açısından yaşamsal önem taşıyan alanlardır. Bu alanlar, yağış oluşumu, toprağa ulaşan yağış, su miktarı ve kalitesi, yüzeysel akış, toprağın su tutma kapasitesi ve tabansuyu düzeyi üzerinde etkilidirler. Havzalardaki açık alanlarda su üst toprak doygunluğa ulaşmadan, alt toprağa ulaşamaz. Orman alanlarında ise orman ekosistemi yüksek ağaç boyları, milyonlarca yaprağa sahip ağaçlar ve bunların derin kökleri ile hidrolojik dolaşımda ve su bilançosunda çok yönlü etkilere sahiptir. Su toplama havzalarının kullanımına ilişkin özel planlama yapılması ve doğal ekosistem ve kent ekosistemi arasında var olan doğal dengenin korunması ve geliştirilmesi gereklidir. İstanbul'un temel yaşam kaynakları olan su toplama havzaları, ormanlar ve tarım alanları, kenti kuzeyden saran yeşil kuşakta yer almaktadır. Bu alanlarda; temel bileşenlerini, ekonomi, mevzuat, yönetim, teknik ve sosyal sorunlarının oluşturduğu plansız ve düzensiz yapılaşma ve kentleşme süreci yaşanmaktadır. İstanbul'daki su toplama havzaları, endüstri kuruluşlarının yer alması, hatalı ulaşım politikaları nedeniyle içerisinden geçen ulaşım aksları, bu alanlarda yetki karmaşasına neden olan mevzuat ve mevzuattaki çelişkiler ve boşluklar, çok farklı nedenlerle sık sık gündeme gelen imar afları ve 17 Ağustos 1999'da yaşanan deprem felaketinden sonra sağlam zemin arayışları nedeniyle, büyük bir yapılaşma tehdit ve baskısı altındadır. Bu yoğun yapılaşma ve nüfus artışı ile birlikte mevcut mevzuat ve belde belediyeleri arasında önemli planlama sorunları yaşanmaktadır. Buna bağlı olarak, yerüstü ve yeraltı su kaynaklarının açıkça yok edilmesi ile, giderilmesi ekonomik limitleri alt üst eden çevre sorunlarının doğması ve sularda miktar ve kalite bozulmalarına neden olunmaktadır. Bu sorunların ivedilikle ele alınması ve çözüm yollarının aranması gerekmektedir. Bu amaçla ele alman tez çalışmasında; sırasıyla, su toplama havzalarının doğal ekosistem özellikleri, kent ekosistemi açısından önemi, kentleşmenin bu ekosisteme etkileri değerlendirilmiş, farklı ülkelerde havza koruma politikaları ve Türkiye'deki mevzuat incelenmiştir. Havzalarda yaşanan sorunlar ve nedenleri irdelenmiş, bu sorunlar için çözüm önerileri getirilerek çalışma tamamlanmıştır.

SUMMARY The water catchment ereas have a vital importance for urban ecology regarding then- surface area, forested and green fields. They have effects on rain formation, precipitation, quantity and quality of clean water, surface flow, capacity of water absorption of the ground and also on the level of base water. On the surface of the river basins, water cannot pass to lower layer of soil without satisfying the upper layer. In forested green fields, the eco-system of forest has divers affects on the hydrologic circulation of water and on the total amount of water with very high tress, with millions of leaves and with deep races. It is necessary to develop some specific plans for the usage of river basins, to protect and support the natural balance between the natural eco-system and the urban eco-system. The river basins as the main natural source of life in Istanbul, the forests and the agricultural area are on the green zone, which is embracing the city from the north. In these regions, a process of irregular, no planned urbanization and construction is observed depending on the factors as; economy, juridical regulations, technical and social problems. The river basins in Istanbul are under the pressure and the danger of an huge wrong construction policy because of existence of industrial zones, wrong regulation of the urban transport lines, the contradictions of juridical regulations, repeatedly and continuously forgiveness of construction crimes and finally the tendency of moving towards some stronger basis after the earthquake catastrophe at 17 August 1999. With all the negative affects of these causes, we meet some planning problems with the juridical public construction regulations and local municipalities. Depending on this subject, the extermination of the water sources surface/ground causes economic problems even spoil the quantity and the quality of water. It is necessary to go over these problems and find the relevant solutions. For this purpose; eco-system characteristics of the river basins, its importance for urban eco system, affects of urbanization to eco-system are observed in this study and river basins protecting laws of different countries are compared with similar regulations in Turkey. Problems and reasons of these problems were scrutinized, for these questions solution proposals were produced in this report. XI