Tanzimat`tan Cumhuriyet`e Elazığ`da modern eğitim: 1839-1923

Abstract

Tanzimat ile başlayan yenileşme hareketleri çok geçmeden eğitim alanında da kendini göstermiş, başta rüşdiyeler ve kurs niteliğindeki meslek mektepleri olmak üzere idadiler, sultaniler, darülfünun ve daha birçok eğitim kurumu bu dönemde açılmıştır. Öte yandan 1869 yılında yayınlanan Maârif-i Umûmiyye Nizamnâmesi'nden sonra taşrada da yeni eğitim kurumları yaygınlaşmaya başlamıştır. II. Abdülhamid döneminde ise ülke genelindeki mekteplerin sayısında büyük bir artış yaşanmıştır. Bu bağlamda Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Elazığ'da Modern Eğitim konulu çalışmamızda genel olarak Osmanlı döneminde Tanzimat öncesi eğitimin yapısı, Tanzimat'ın eğitime getirdiği yeniliklerin uygulamadaki durumu, Cumhuriyet'e kadar uğradığı değişmelerden bahsedilmeye çalışılmıştır. Bu süreçte Osmanlı Devleti'nin idarî yapısındaki vilâyetlerden biri olan Mamuretülaziz Vilâyeti'nin (Elazığ) eğitim durumu incelenmiştir. Mamuretülaziz Vilâyeti ve kazalarındaki temel eğitimin yanı sıra, ortaöğretim, meslek mektepleri, özel mektepler, azınlık mektepleri ve yabancı mektepler ele alınmıştır. Mekteplerdeki talebe sayıları, muallimler ve okutulan dersler incelenmiştir. Ayrıca eğitimle yakından ilgili olan gazete, kütüphane ve matbaalar da çalışmamızın kapsamına alınmıştır. Temel kaynaklarımızı ise arşiv belgeleri, Maârif Salnâmeleri ve Mamuretülaziz Vilâyet Salnâmeleri oluşturmuştur.

The leaps of modernization showing up wiht Tanzimat, influenced education system, as a result of this mainly rüşdiye's and scholl of professions as a cours, idâdî's, sultanî's, darülfünun and more were founted in this period. Furthermore after Maârif-i Umumiyye Nizamnâme that published in 1869, new education institutions began to grow up in the country. The number of schools in all country rised much more in the period of Abdülhamid II. This thesis tries to examine education pattern at pre-Tanzimat in Ottoman, the situations during practice of modernizations that Tanzimat had and changing in education until rebublic. İn this process, the circumtances of education in Mamuretülaziz (Elazığ). One of Ottoman's administrai live cities is focused on. İn addition to this, high school, teacnic proffession schools, private schools, minority schools and foreign schools are examined. Classes and the number of students and teachers are analyzed in that thesis. Moreover newspapers, library and printing houses that related to education closely, are added in to content. Main sources of this thesis are archive documents, Maârif (Education) Salnâme's and Mamuretülaziz Vilâyet (city) Salnâme's.