Hadis kıssalarında değerler eğitimi (Sahîhayn özelinde)

Abstract

Yeryüzünde, toplumsal bir varlık olarak yaratılan insanların bir arada yaşama ve sosyal ilişkiler konusunda birbirlerine karşı olan ihtiyaçları artarak devam etmektedir. Günümüzde toplumdaki bireylerin arasında yaşanan sosyal sorunlar, şiddet, geçimsizlik, sevgi, saygı, hoşgörü vb. eksikliklerin getirdiği problemler dikkat çekici boyutlara ulaşmıştır. Toplumun hemen her kesiminde yaşanan değer kaybı bugün yaşanan sosyal sorunların temel sebeplerinden biri olarak görülmektedir. Bir kısım eğitim uzmanı ve toplum bilimci bu meselede çözüm olarak değerler eğitimini öngörmektedir. Değerler eğitimine dair yapılması gerekenler ise, toplum olarak güzel ve huzurlu bir yaşantı sürebilmek için hoşgörü, merhamet, sevgi, saygı, vb. değerlerin bireylere kazandırılması olarak düşünülmektedir. İnsanlığa gönderilen son peygamber olan ve `Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim` buyuran Hz. Muhammed (sav)'in insanların kazanmasını hedeflediği değerler, toplumun birliğini ve bütünlüğünü, insanların yardımlaşmasını, birbirlerine karşı saygı ve hoşgörü ile yaklaşmalarını sağlamak tarzındaki davranışlar insan ilişkilerini ve toplum yaşantısını iyileştirmede katkı sağlayacaktır. Hz. Peygamberin hayatı boyunca insanlara, Allah Teâlâ (c.c) tarafından kendisine bildirilenleri aktarmanın yanında, bu konularda açıklamalarda bulunmak ve yaşantısında uygulamak suretiyle insanlara sunduğu anlayış ve tutumların nasıl hayata geçirileceğini öğrettiği de görülmektedir.Sözlükte: `Bir şeyin önemini belirlemeye yarayan soyut ölçü, bir şeyin değdiği karşılık, kıymet, bir ulusun sahip olduğu sosyal, kültürel, ekonomik ve bilimsel değerlerini kapsayan maddi ve manevi öğelerin bütünü` olarak tanımlanan değerler; davranışlara kaynaklık eden, onları anlamlandırarak yargılamaya yarayan ve toplumun varlığını sürdürebilmesini ve ayakta kalmasını sağlayabilen temel sistemler şeklinde açıklanır.İslam dinine göre değerlerin kaynağı ayet ve hadislerdeki Allah Teâlâ'nın emir ve yasaklarına dayanmaktadır. Geçmişten bugüne kadar değer eğitiminde değerlerin muhataplara kazandırılmasının yöntem ve metotları ortaya koyulmaya çalışılmıştır. İşte `kıssa ile eğitim metodu` bu metotların en önemlilerinden biri olarak kabul edilmiştir. Peygamberlerin, liderlerin, eğitimcilerin, mürşitlerin vs. vermek istedikleri mesajları, olabildiğince fazla insana ulaştırmak için yardım ve destek aldıkları yöntemlerden biri de kıssa olmuştur.İslam Dininin eğitim ve öğretiminde en başta gelen başvuru kaynağı Kur'an-ı Kerim'de, kıssalara önemli bir yer ayrılmıştır. Bilhassa İslam'ın ilk yıllarında Kur'an-ı Kerim'de yer alan bu kıssalar `İslam eğitimi dersleri` niteliğindedir. İşte Hz. Muhammed (s.a.v)'in de, kıssanın önemli ve etkili bir eğitim yöntemi olduğundan hareketle ondan önemli derecede faydalandığı görülmektedir.Sahihayn (İmam Buhari ve İmam Müslim'in Sahihlerinin birlikte anıldıkları isim), içinde yer alan hadis kıssaları ve aynı zamanda bu kıssaların, birçok dini ve ahlaki değeri ihtiva etmesi açısından dikkat çekici önemli başvuru kaynaklarıdır. Bu eserlerdeki hadis kıssaları değerler eğitimi açısından oldukça önem arz ettiğinden, hem dini ve ahlaki hem de doğrudan davranışa dönüşebilen değerleri içermesi yönünden ele alınmış ve kazandırılması gereken ahlaki değerler açısından incelenmiştir. Çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde değer, çeşitleri, kaynağı, özellikleri, işlevleri ve değerler eğitimi üzerinde durulmuş, ikinci bölümde hadis kıssaları ve önemi başlığı altında kıssanın tanımı ve mahiyeti, dinde kıssaların kullanımı, kıssaların önemi ve değeri, kıssaların eğitimdeki ve değerler eğitimindeki yeri eserinin önemi hakkında bilgiler verilmiş, üçüncü bölümde ise Sahihayn'da geçen hadis kıssaları ve içerdiği değerlerin tespit edilip açıklanmasına ve değerler eğitimi açısından incelenmesine çalışılmıştır.

People who created as a social being on the earth have needs of living together and social relationship with each other and these needs are increasing day by day. The problems caused by lack of social problems, violence, incompatibility, love, respect, tolerance etc. have reached a striking dimension. The loss of value experienced in almost every part of the society is seen as one of the main causes of social problems today. In this regard, some educators and parents foresee the education of values as a solution. What must be done about values is that tolerance, compassion, love, respect should be gained to individuals to live in peace in a society.The last Prophet sent to humanity said, `I am sent to complete good morals.` The moral behaviour that Muhammad aims to teach people is to provide the social unity with the help of solidarity, respect and tolerance. It is seen that The Prophet teaches how these teachings can be adapted to life besides conveying the orders that are reported to the people.In the dictionary: `An abstract criterion that determine an importance of something, material and spiritual things consist of society's social, cultural, financial and scientific values. The source of the values in Islamic religion rests on the orders and prohibitions of Allah Teâlâ in verses and hadiths. In the value education, the ways of bringing the values to the interlocutors have been tried to be revealed from the past to the present. The true story is one of the ways that Prophets, leaders, educators use messages to convey to people.The Quran that Islamic religion is the source of reference has given an important place to the true story. Especially, these true stories which are in the Quran in the first years of Islam re like the lessons of Islamic education. Hz.Muhammad had benefited significantly from the true story.Sahihayn (the name of Sahih of Imam Bukhari and Imam Muslim) is an important source of reference. It includes hadith, true stories and many religious and moral values of these true stories. The true stories have been examined in terms of moral values that should be gained. Our study consists of three parts. In the first part, Value, types, sources, features, functions of value and values education are emphasized. In the second part, the hadith true stories, the description of true stories, the use of true stories, the importance of true stories, the position of true stories in education and value education are emphasized. In the third part, the true stories in Sahihayn and their values are analyzed.