Bölgede yetişen bazı bitki türlerinin doğal ve sentetik elyafların boyanmasında kullanım imkanlarının araştırılması

Abstract

Bu çalışmada 16 farklı bitki örneğinin değişik kısımlarından elde edilen etanol ve su ekstrelerinin yün ve poliester elyafları boyama özellikleri mordanlama yöntemi ile K3Al(SO4)2.12H2O, CuSO4.5H2O ve FeSO4.7H2O mordanları kullanılarak incelendi ve sonuçlar adsorbsiyon oranı, yıkama haslığı ve ışık haslığı bakımından değerlendirildi. Boyama sonrası elyafların renk değerinin karşılığı TPX pantonesine göre belirlendi ve çizelgelerde sunuldu. Ayrıca bitkilerden elde edilen etanol ve su ekstrelerinin verimleri ve UV-Görünür Bölge Spektroskopisinde 200-800 nm aralığındaki maksimum absorbans değerleri çizelgeler halinde sunuldu. Elyaf boyama çalışmalarında su ekstresi ile boyama işlemleri için en uygun bitki/su oranı 100g bitki/800 ml su olarak belirlendi ve tüm boyama işlemleri bu oranda gerçekleştirildi. Etanol ekstreleri ile yapılan boyama işlemlerinde ise %2,5-3 çözelti konsantrasyonları tercih edildi. Yapılan çalışmalarda elde edilen renkler incelendiğinde tekstilde kritik renkler olarak tabir edilen kahverengi, gri, haki, bej gibi renklerin doğal boyalar ile çok kolay elde edildikleri görüldü. Doğal bitkisel boyar maddeler kullanılarak yapılan poliester elyaf boyamalarda elyafların boyar maddeleri çoğu kez yüksek oranda adsorbe etmesine karşın renk şiddetlerinin çok açık olduğu belirlendi. Birçok ekstrenin poliester elyafları iyi bir şekilde boyamadığı veya abraj boyadığı yine çalışma bulgularımız ile ortaya kondu. Bu etanol ekstresindeki düşük polariteli boyar maddelerin yün elyafa göre daha az polar karakterli poliester elyafa yüksek oranda tutunmasından kaynaklanmaktadır. Bununla beraber, poliester elyaflar Bupleurum, kına (Lawsonia), H. capitatum, zeytin yaprağı (O. europea), balbaşı (S. libanotica), meyankökü (G. glabra), Phlomis, küsküt otu (Cuscuta sp.) ve O. sericeum türünün kök ve yapraklarının etanol ekstreleri ile başarılı bir şekilde boyandı. Küsküt otunun etanol ekstresi ile şap mordanı varlığında poliester elyaflar sarı renk tonunda, O. sericeum (Kök boya) köklerinden elde edilen etanol ekstresi ile de mor renk tonlarında, abraj olmadan parlak ve canlı renk tonları ile boyandı.

In the present study, dyeing properties of ethanol and water extracts extracted from different parts of 16 different plants polyester and wool fibers were examined using K3Al(SO4)2.12H2O, CuSO4.5H2O and FeSO4.7H2O mordents and the results were evaluated ratio on dye adsorption, washing fastness and light fastness. After dyeing, the equivalent of the color values of the fibers was determined according to Pantone TPX color guide and was presented in the tables. The yields of the ethanol and water extracts obtained plant samples and maximum absorbance values at 200-800 nm range using a UV-Visible spectroscopy of the extracts were also demonstrated in the tables. Studies on fiber dyeing, the most suitable plant/water ratio was determined as 100g plants/800 ml water for dyeing with water extracts and all of dyeing studies were carried out at this ratio. In the dyeing works with ethanol extracts of plant samples, 2.5-3% (m/v) concentrations were used. When the colors of wool fibers were examined, it was determined that the colors such as brown, gray, khaki, beige known as critical colors in textiles were easily achieved by natural dyes. While dyeing polyester fibers using plant derived natural dyes, it was determined that the color intensity of the polyester fibers was very clear although fibers adsorbed the high amounts of dyes. Our results also shows that plant extracts did not paint the polyester fibers or dyed them as less color or heterogeneous color. This is due to the adsorption of high amounts of less polar components in ethanol extracts by relatively less polar polyester fibers as compared to wool fibers. However, polyester fibers were successfully dyed by ethanol extracts of Bupleurum sp., henna (Lawsonia sp.), balbaşı (Sideritis libanotica), olive leaves (Olea europea), H. capitatum, licorice (Glycyrrhiza glabra), Phlomis sp., cuscuta (Cuscuta sp.), and roots and aerial parts of Onosma sericeum. Polyester fibers were dyed with yellowish colors using ethanol extract of the cuscuta in the presence of the alum mordant, whereas they were dyed with purplish colors by ethanol extract of O. sericeum roots as homogeneous, bright and vivid hues.