Okul öncesi çağ çocuklar için aile katılımlı beslenme eğitim modelinin geliştirilmesi ve çocukların beslenme bilgi ve davranışları üzerine etkisinin değerlendirilmesi

Abstract

Okul Öncesi çağ çocuklar için aile katılımlı beslenme eğitim modeli geliştirmek ve çocukların beslenme bilgi ve davranışları üzerine etkisini değerlendirmek amaçlanmıştır. Çalışma, İstanbul İli, Kartal İlçesi'ndeki devlete bağlı bir anaokulda, toplam 74 çocukta 2014-2015 Eğitim-Öğretim döneminin 2. Yarıyılında, Şubat-Haziran 2015 tarihleri arasında (Uygulama Dönemi 3 ay, Değerlendirme Dönemi 1 ay) yürütülmüştür. Aile Katılım Grubu'na (AKG) (n:24) okulda verilen beslenme eğitimini desteklemek amaçlı her eğitim sonrası aile eğitim dokumanı ve ev etkinliği (aile katılımı) verilmiştir. Eğitim Grubu (EG) (n:16)'na ise yalnızca okulda beslenme eğitimi verilmiştir. Kontrol Grubu (KG) (n:34)'na herhangi bir uygulama yapılmamıştır. Çalışma başlamadan önce ve uygulama bittikten sonra çocukların antropometrik ölçümleri alınarak değerlendirilmiştir. Velilere ailenin sosyodemografik, beslenme alışkanlıkları ve antropometrik ölçümlerini öğrenmeye yönelik anket formu uygulanmış, velilerden çocuklarına ilişkin 3 günlük besin tüketim kayıtlarını tutmaları ve besin tüketim sıklık formunu doldurmaları istenmiştir. Okuldaki besin tüketimleri, tartılarak kaydedilmiştir. Çocukların %82.4'ünün genelde yemek seçtiği tespit edilmiştir. Uygulama öncesi tüm çocuklarda beden kütle indeksine göre kilolu ve obez olma sıklığı %35.1 olarak bulunmuş ve eğitim sonrasında %31.1 olduğu ve bu azalmanın en fazla EG'nda olduğu belirlenmiştir. Eğitim sonrasında; AKG'nda enerjinin proteinden gelen yüzdesinin, B12 vitamininin ve sodyum alımının arttığı (p<0.05), EG'nda enerji, karbonhidrat, posa ve D vitamini alımının azaldığı (p<0.05), KG'nda ise posa alımının azaldığı saptanmıştır (p<0.05). Tüm grupların enerji, posa, D vitamini, folat, kalsiyum ve demir alımlarının Türkiye'ye Özgü Beslenme Rehberi önerilerinin altında, proteinin ise üzerinde olduğu saptanmıştır. Eğitim sonrasında AKG'nda kurubaklagil ve yağ alımının azaldığı (p<0.05), sebze alımın arttığı (p<0.05), EG'nda ise yumurtanın ve meyve alımının azaldığı (p<0.05), sebze alımının arttığı (p<0.05) tespit edilmiştir. Kontrol Grubu'nda eğitim sonrasında sebze grubu ve şekerleme tüketiminin arttığı belirlenmiştir (p<0.05). Türkiye'ye Özgü Beslenme Rehberi önerileri ile karşılaştırıldığında eğitim öncesinde süt-yoğurt, peynir, yumurta, kurubaklagil ve ekmek tüketiminin önerilerden düşük; et grubu, tahıl, yağ, kuruyemişin önerilerden yüksek olduğu saptanmıştır. Eğitim sonrasında AKG ve EG'unda peynir tüketiminin önerileri karşıladığı, AKG'nda yağ tüketim miktarının önerilen düzeye azaldığı tespit edilmiştir. Tüm gruplar karşılaştırıldığında eğitim sonrasında çocukların sağlıklı besinleri tüketimindeki artışın AKG'unda, sağlıksız besinleri tüketimindeki azalmanın ise EG'unda daha fazla olduğu saptanmıştır. Sağlıklı besinlerin evde bulundurulmasında ve çocuğun tüketiminde AKG'nunda daha fazla besinde değişimin olduğu belirlenmiştir. AKG'nda ve EG'unda alışverişlerde çocukların sağlıksız besinlere olan ilgisi azalırken, sağlıklı besinlere olan ilgisinin arttığı belirlenmiştir. AKG'nda ebeveyn beslenme tutumlarında olumlu değişiklikler olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak, okul öncesi dönemde sağlıklı beslenme alışkanlıklarının gelişimi için uygulanacak beslenme eğitim programlarına aile katılımının sağlanması eğitimin etkinliğini artırabileceği düşünülmüştür.

The aim of the study was to develop a family participated nutrition education model for preschool aged children and to evaluate the effect of this education model on children nutritional knowledge and behaviour.The study was performed in total of 74 children from a public kindergarten in İstanbul Province, Kartal District between February-June 2015 (Application Period: 3 months, Evaluation Period: 1 month). Family nutrition education document and family-child home activity was given to the Family Participation Group (FPG) (n:24) to support the school nutrition education after each lesson. Nutrition education was given to the Training Group (TG) (n:16) only in the school. No intervention was applied to the Control Group (CG) (n:34). Before and after Application Period anthropometric measurements were performed and analyzed. Family's socio-demographic attributes, eating habits and anthropometric measurements were measured by questionnaire in Evaluation Period. Children's three days food records and food frequency questionnaires were filled by families. Food consumption in school was weighed and recorded. It was reported that 82.4% of children usually choosy in eating. Before the Application Period according to the age for body mass index 35.1% of children were overweight and obese, after the Application Period the frequency of overweight and obese children was 31.1% and this reduction was the highest in TG. After the Application Period; in the FPG the percentage of energy from protein, vitamin B12, sodium intake were increased (p<0.05), whereas in the TG energy, carbohydrates, fiber and vitamin D were decreased (p<0.05). In the CG fiber intake was decreased (p<0.05). In all groups, energy, dietary fiber, vitamin D, folate, calcium and iron intake of children were inadequate compared with Turkish nutritional recommendation. Only protein intake was high among all groups. After the Application Period; in the FGP consumption of legume and fat were decreased (p<0.05), vegetable consumption was increased (p<0.05), in the TG consumption of egg and fruit consumption were decreased, whereas vegetable consumption was increased (p<0.05), and in the CG vegetables and candy consumption was increased (p<0.05). Before the Application Period it was detected that milk-yogurt, cheese, egg, legume, bread and nuts consumption were not meeting the Turkish nutritional recommendation. Meat group, cereal, fat and nuts consumption were above the recommendations. After the Application Period in the FPG and the TG cheese consumption was meeting the recommendation and fat consumption was decreased to the recommended level. Between groups healthy food consumption was apparent in the FPG, decline in unhealthy food consumption was apparent in the TG. Especially in the AKG it was observed that healthy foods supplied at home and their consumption of children were increased. It was determined that in the FPG and the TG children interests in unhealthy foods at shopping were decreased whereas healthy foods increased. Positive changes were determined in the FPG parents' attitudes toward nutrition. Finally, we assume that providing family participation in preschool nutrition education programs might be implemented for the development of healthy eating habits, which may increase the effectiveness of the training.