Faaliyet tabanlı maliyetlendirme yöntemi ve bir hazır beton ve prefabrike beton elemanları üretim tesisinde uygulama örneği

Abstract

ÖZET Hayatımızın gerek iş, gerekse kişisel hemen hemen her alanında `kaça mal olur`, `bana maliyeti nedir` sorularına yanıt arar ve kararlarımızı seçeneklerimizin maliyetlerini düşünerek veririz. Yaşamımızın her yönünde olduğu gibi işletmeler açısından da büyük bir öneme sahip bulunan maliyet, hesaplanması, analizi, kontrolü ve yönetimiyle çok yönlü bir konudur. Değişen ve gelişen dünya, üretim ve ticaret şartlan bu konunun önemim* bir kat daha arttırmıştır. Gelişen üretim teknolojileriyle, daha önce emek yoğun yapılan üretimlerin yerini makine ve robotlarla yapılan seri üretimlere bırakmasıyla direk işçilik maüyetlerinin toplam maliyetler içerisindeki payı oldukça azalmıştır. Diğer yandan tasarım, kalite kontrol, araştırma ve geliştirme darılarının önem kazanması ile birlikte, bu alanlarda faaliyet gösteren çalışan sayılan büyük artışlar göstermiştir. Bu da maliyet yapısında değişikliklere neden olmuştur. Geleneksel yöntem olarak bilinen ve direkt işçilik ve malzeme giderlerini doğrudan genel imalat giderlerini ise dolaylı olarak (tahmini rakamlarla) ürün maliyetlerine dağıtan maliyetlendirme yöntemi, maliyet yapısındaki değişim ile birlikte geçerliliğini kaybetmiştir. Bu da genel imalat giderlerinin daha gerçekçi yöntemlerle ürünlere dağıtılması ihtiyacım beraberinde getirmiştir. Bu yüksek lisans tezi çalışması kapsamında ürünlerin gerçek kaynak tüketimlerini ölçerek maliyetlerin daha sağlıklı belirlenebilmesi ve gereksiz faaliyetlerin ve verimsiz alanların daha iyi tespit edilmesi amacıyla, üretim ve ticaret şartlarında meydana gelen değişikliklerle oluşan yeni endirekt maliyetlerin ürünlere doğru bir yöntemle dağıtılması, buna bağh olarak satış fiyatının doğru belirlenmesi, hangi ürünün ne kadar kar veya zarar sağladığını, müşteri ve tedarikçi bazında izleme, işletme süreç iyileştirme, performans değerleme ve diğer konularda parasal ölçütler sağlayarak şirket yönetiminin karar destek mekanizmasına yardımcı olmayı amaçlayan Faaliyet Tabanlı Maliyetlendirme (FTM) yöntemi ele alınmıştır. Tezin birinci bölümünde Maliyet ve Muhasebe kavranılan üzerinde durulmuş ve maliyetlendirme yöntemleri hakkında bilgi verilmiştir, ikinci bölümde gelişen ve değişen üretim teknolojileri sonucu ortaya çıkan Faaliyet Tabanlı Maliyetlendirme yönteminin tarihsel gelişimi, tanımı ve amaçlan, avantaj ve dezavantajları, yöntemin işleyişi, bileşenleri, anahtar elemanları ve uyarlama safhalan anlatılmış, üçüncü ve son bölümünde ise yöntemin bir hazır beton ve prefabrike beton elemanlan üretim tesisi olan ÎSTON A.Ş. de uygulanması ele alınarak çalışma temamlanrnıştır.

ABSTRACT We always look for the answer of `How much does it cost ?`, ` How much will I pay` in every parts of our both personal and bussines life and make decision thinking cost of options. The cost, which has wide significancy for bussines as well as every parts of our life, is a miscellaneous topic with calculating, analizing, control and managemet. The significancy of the this topic is being increased by the help of changing and improving world, manufacturing and trade conditions. The share of direct labour cost in total cost is decreased with the help of improving manufacturing technologies, replacement of manually operated jobs by automatic machinery,. On the other hand increasing importance of design, quality control, research and development required many people to be employed on these areas. Consequences of those changes and developments naturally changed the structure of charges. The costing system which is known as a traditional system and based on direct labour and material cost distrubuted to end products, become outdated after the change in expenditure system. This situation brought out the need of distributing the general manufacturing expenditures to product more accurately. This master thesis studies, with the aim of better product cost determination and finding out ineffective activities, the Activity Based Costing (ABC), which deals with distributing indirect cost to product to determine accurate price, finding out which product is profitable and which is not on the customer and supplier basis, suppliying monetory information about process improvement, performance evoluation for decision support for top management. Cost and accounting consept has been discussed basicly and some information has been given about cost accounting systems in the first part of thesis. In the second part, history of the ABC, which follow upon changing and improving production technologies, its definition, aims, theory, logic, advantages, disadvantages, key elements, application areas, steps of the applications is explained. In the third and last part, application of ABC to a ready mixed concrete and concrete elements production facility called ÎSTON A.Ş. is explained. XI