Doğu Karadeniz bölgesindeki hayvan motifli geleneksel rekreatif etkinliklerin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada, somut olmayan kültürel miras öğeleri atmacacılık ve boğa güreşlerinin, varlığı ve işlerliğinin tespit edilerek; tercih edilme nedenleri ile mevcut potansiyellerinin geliştirilmesine yönelik bulguların saptanması amaçlanmıştır. Araştırmaya konu geleneksel rekreatif etkinliklerin doğal halleriyle bütünsel bir şekilde değerlendirilebilmesi için nitel çalışma yönteminin kültür analizi deseni kullanılmıştır. Örneklem büyüklüğü doyum noktası olarak belirlenen çalışmanın araştırma grubu atmacacılar, boğacılar ve seyirciler olmak üzere toplam 26 kişiden oluşan 3 örneklem grubundan oluşmaktadır. Birinci örneklemi oluşturan atmacacılar amaçlı örnekleme yöntemlerinden kartopu örnekleme yaklaşımı ile tespit edilen atmacacı dernekleri üyeleri arasından seçilen 5 kişiyle temsil edilmiştir. İkinci örneklem grubu olan boğacılar yine amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yaklaşımı ile belirlenmiş son beş yıldır aktif olarak boğacılık yapan 12 kişi ile temsil edilmiştir. Üçüncü örneklem grubu olan seyirciler ise olasılık temelli örnekleme yöntemlerinden küme örnekleme yaklaşımı ile belirlenmiş 9 kişi ile temsil edilmiştir. Araştırmada nitel veri toplama araçlarından görüşme ve gözlem yöntemleri kullanılmıştır. Görüşme yönteminin uygulama aşamasında üç farklı örneklem grubu için araştırmacı tarafından iki bireysel görüşme ve bir odak grup görüşme formu olmak üzere üç ayrı standartlaştırılmış açık uçlu görüşme formu hazırlanmıştır. Çalışmanın birinci örneklemi olan atmacacılarla yapılan bireysel görüşmeler için geliştirilmiş atmacacı görüşme formu (Ek 1) 2 tanesi demografik olmak üzere ilgili kavramlar açısından mevcut algıları incelemeye yönelik 22 sorudan oluşmaktadır. İkinci örneklemi oluşturan boğacılarla yapılan odak grup görüşmeleri için geliştirilmiş boğacı odak grup görüşme formu (Ek 2) 19 sorundan oluşmaktadır. Üçüncü örneklemi oluşturan seyircilerle gerçekleştirilen bireysel görüşmeler için geliştirilmiş boğa güreşleri seyircisi görüşme formu (Ek 3) 3 tanesi demografik olmak üzere 13 sorundan oluşmaktadır. Gözlem yönteminde tercih edilen yapılandırılmamış alan çalışması araştırmacının katılımcı gözlem metoduyla çalıştığı konuya ilişkin kültürün içine girmeye, bir parçası olmaya çalışarak araştırma süresince yapılan gözlemler alan notu olarak kaydedilmiştir. Bu aşamada araştırmacı tarafından geliştirilen 8 maddelik gözlem formu (Ek 4) kullanılmıştır.Veri toplama sürecinde örneklem gruplarıyla yapılan görüşmeler yüz yüze gerçekleştirilmiş olup, kaynak kişilerin izniyle kayıt altına alınmıştır.Araştırmada derinlemesine analize imkân tanıyan içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Gözlem notları ve görüşmelerden elde edilen veriler değişiklik yapılmadan metin haline getirilerek uzman görüşüne sunulmuştur. Örneklem gruplarının birer kategori olarak değerlendirildiği çalışmada 3 kategori altında veriler dört aşamada analiz edilmiştir. Bunlar (1) verilerin kodlanması, (2) temaların bulunması, (3) kodların ve temaların düzenlenmesi, (4) bulguların tanımlanması ve yorumlanması şeklindedir. Örneklem gruplarını temsil eden kategoriler altında gerçekleştirilen genel bir çerçeve içinde yapılan kodlama sonrası çalışmanın bütünselliği açısından kategorilerin ortak yönlerini ifade edebilecek temalar altında demografik sorular hariç her bir soru, bir kavram çerçevesinde incelenmiştir. Bu bağlamda Atmacacılar kategorisi, 7 tema altındaki 20 kavram çerçevesinde 188 kod üretilirken; Boğacılar kategorisi yine 7 tema altındaki 19 kavramla 198 kod ile temsil edilmiştir. Seyirciler kategorisi ise 4 tema altındaki 10 kavram çerçevesinde 160 kod üretilmiştir. Sonuç olarak, atmacacılık ve boğa güreşleri bütün zorluklarına rağmen bir yaşam tarzı ve tutku olarak benimsenen, sosyal ve kültürel öğeleriyle asırlar önce nasılsa bugünde aynı şekilde kabul gören bölgenin önemli birer sosyalleşme etkinliği ve ritüelleri olarak yaşatılmaktalar. Tutkunları tarafından cesaret, güç ve güzellik simgesi olarak görülen atmaca ve boğalar, sahipleri için birer gurur kaynağı oldukları gözlemlenmiştir. Atmacacılıkta bireysel katılımın, boğa güreşlerinde ise aile ile katılımın ön plana çıktığı etkinliklerde katılım tarihi ve süresine ilişkin zaman planlaması yapıldığı, etkinliklerle bölge insanının çalışma düzeni arasında ahenkli bir uyum olduğu tespit edilmiştir. Atmacacılık ve boğa güreşleri her ne kadar doğada boş zaman uğraşısı olarak algılansa da tutkunları tarafından, boğalar masa üstünde tekrar tekrar güreştirilerek, doğaya geri bırakılan atmacalar ise belleklerde bıraktıkları tavırlarıyla yıl boyunca sohbetlere konu edilerek günlük hayatta yer aldıkları gözlemlenmiştir. Boğa güreşlerinin bölgedeki yapılış amacı ile Avrupa ve Latin Amerika ülkelerindeki amaçtan tamamen farklı olduğu tespit edilmiştir. Doğu Karadeniz bölgesinde yaşatılmakta olan geleneksel rekreatif faaliyetlerin yörede etkili olduğu, geliştirilebileceği, sosyal, kültürel, tanıtım ve turizm alanlarında kullanılabileceği görüşü kabul edilebilir.Anahtar Kelimeler: Kültür, Gelenek, Etnografya, Atmacacılık, Boğa Güreşleri,.Rekreasyon

In this study, it is aimed to determine the findings for improving existing potentials of intangible cultural heritage elements atmacacılık and bullfighting, and the reasons of their being preferred, by determining their existence and functionality. The ethnography pattern of the qualitative studying system has been used to assess the reacreative activities, which are the subject of the survey, wholly in their natural way. The research group of the survey consists of 3 sample group which include 26 people categorized as atmacacılar, boğacılar and audiences. The sample mass of the survey has been determined as saturation point. The atmacacılar which is the base of the first sample has been represented by 5 people who have been chosen among the members of the atmacacı association diagnosed through the snowball sample approach. The boğacılar which is the second sample group has been represented by 12 people doing boğacılık for the last 5 years who has been diagnosed through the standard sample approach. The audiences which is the third sample group has been represented by 9 people who have been diagnosed through the group sample approach which is one of the probability based sample methods.In the survey; observation and consultation methods have been used which are one of the tools of qualitative data acquisition. At the stage of application of consultation method; 3 spare standardized open-ended consultation form have been prepared. Amongst them there are 2 individiual consultation forms and one focus group consultation form prepared by the researcher for the 3 different sample groups. The atmacacı consultation form (Appendix 1) which has been developed for the individual interviews with the first sample of the survey, atmacacılar consist of 22 questions and two of them is demographical. Boğacı focus group consultation form (Appendix 2) which has been developed for the focus interviews with the second sample, boğacılar consist of 19 questions. Bullfights audience consultation form (Appendix 3) which has been developed for individual interviews with the third sample, audiences, consists of 13 questions and three of them is demographical. Unstructured field study which is preferred in the observation method, observations in which joiner tries to absorb into the the culture of the subject and be a part of it has been recorded as the observation field note.At this stage; the observation form (Appendix 4) consisting of 8 articles has been used.During the phase of data acquisition, interviews fullfilled through the sample have been performed face to face and recorded through the permission of the source people. In the research; the technigue of content analysis which gives the opportunity of deeply analysis has been utilised. Observation notes and the data obtained from the interviews have been presented to the specialist view as a text without doing a modification on it. In the research in which sample groups have been assessed as a category, the data have been analysed under the 3 categories and 4 stages. These are the encodement of the data attainment of the themes, arrangement of codes and themes, identification of the verities and interpretation.In this context; while the category of atmacacılar is producing 188 codes under 7 themes with 20 concepts, the category of boğacılar has been represented again under 7 themes with 19 concepts through 198 codes. The category of audiences has been produced with 160 codes under 4 themes through 10 concepts.As a result; atmacacılık and bullfights have still been being kept alive as an activity of socialization and rituals with their social and cultural elements which have been adopted as a life style and passion as it used to be centuries ago despite its all difficulties. Atmaca and bulls which are accepted as a symbol of power and beauty by their fans have been observed as a source of pride for its owners. While in the atmacacılık indiviual joinment is on the ground, in the bullfights family joinment is on the ground. In these activities; it has been detected that time schedule has been done about the joinment date and time and there is a colloration between the activites and the working order of the local people. Despite their being perceived as a spare time activity in nature, bulls have been made fought on the tables again and again by their fans and when it comes to the atmacalar which have been left again to the nature have been a subject to the conversations during the year. On the other hand; it has been detected that the purpose of bullfights' being done in the area and the purpose in Latin America and Europe are totally different from each other. The view of traditional recreative activities which are being kept alive in Black Sea Region is effective in the area, its possibility of being developed and its being used in social, cultural, promotion and tourism fiels can be accepted.Keywords: Culture,Tradition, Etnography, Atmacacılık, Bullfights, Recreation