Aile yapısı, bağlanma stili ve umutsuzluğun lise öğrencilerinin madde kullanma eğilimleri ile ilişkisi

Abstract

Lise öğrencilerinin madde kullanma eğilimlerini etkileyen pek çok faktör bulunmaktadır. Bu araştırmanın temel amacı, lise öğrencilerinin madde kullanma eğilimlerini aile yapısı, bağlanma stilleri, umutsuzluk ve bazı sosyo demografik değişkenler açısından incelemektir. Çalışmada `cinsiyet, lise türü, sınıf düzeyi, aile tipi, aile tutumu, ailenin gelir düzeyi, öğrencinin ve/veya ailenin madde kullanma durumu ve kardeşler arası konum` sosyo demografik değişkenler olarak belirlenmiştir. Araştırma grubu 2015-2016 eğitim öğretim yılında Karadeniz Bölgesi'nde büyük şehir statüsünde olan bir il genelindeki öğrenimlerine devam eden 513 kız, 390 erkek olmak üzere toplam 903 lise öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırma verilerinin toplanmasında Beck, Weissman, Lester ve Trexler (1974) tarafından geliştirilen, Türkçe'ye uyarlaması Durak ve Palabıyıkoğlu (1994) tarafından yapılan `Beck Umutsuzluk Ölçeği (BUÖ)`; Griffin ve Bartholomew (1994) tarafından geliştirilen, Türkçe'ye uyarlaması Sümer ve Güngör (1999) tarafından yapılan `İlişki Ölçekleri Anketi (İÖA)`; Gülerce (1996) tarafından geliştirilen `Aile Yapısı Değerlendirme Aracı (AYDA)` ve MacAndrew(1986) tarafından geliştirilen, Türkçe'ye uyarlaması Ceyhun, Oğuztürk ve Ceyhun (2001) tarafından yapılan `Madde Kullanma Eğilimi Ölçeği` kullanılmıştır. Öğrencilerin demografik özellikleri ile ilgili bilgileri elde etmek için araştırmacı tarafından hazırlanan `Kişisel Bilgi Formu` kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 22.0 (Statistical Packet for Social Sciences) paket programı ile analiz edilmiştir. Spearman Testi, Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi Tekniği, Mann Whitney U Testi ve Kruskal-Wallis testinden yararlanılmıştır.Araştırma sonucunda madde kullanma eğiliminin umutsuzluk ve bağlanma stillerinden saplantılı bağlanma stili ile pozitif yönde anlamlı bir ilişkisi olduğu bulunmuştur. Madde kullanma eğilimi ile aile yapısı boyutlarından birlik, yönetim ve yetkinlik boyutlarıyla da pozitif yönde anlamlı ilişkisi olduğu bulgulanmıştır. Ayrıca; madde kullanma eğiliminin cinsiyete, lise türüne, sınıf düzeyine, aile tutumuna, ailenin gelir düzeyine, öğrencinin ve ailesinin madde kullanma durumuna göre anlamlı bir fark gösterdiği; kardeşler arası konum ve aile tipine göre ise farklılık göstermediği ortaya çıkmıştır. Sonuçlar literatür bulgularıyla tartışılmış ve öneriler sunulmuştur.

There are a lot of possible causes to determine attitudes toward seeking substance abuse proclivity among high school students. The main purpose of the present study is to examine the high school students' attitudes toward seeking substance abuse proclivity according to family structure, attachment styles, hopelessness and some socio demographic variables. As socio demographic variables, `gender, type of high school, class differences, family type, family attitude, family socio-economic level, substance use of students and family, birth order among siblings` were investigated. The study group consisted of 903 high school students (513 females and 390 males) studying at black sea region, a province in which the metropolitan status, in 2015-2016 academic year. The data were collected with `Beck Hopelessness Scale` developed by Beck, Weissman, Lester and Trexler (1974) and adapted into Turkish by Durak and Palabiyikoglu (1994); `Relationship Scales Questionnaire` developed by Griffin and Bartholomew (1994) and adapted into Turkish by Sümer and Güngör (1999); `Family Structure Evaluation Device` developed by Gülerce (1996) and `Substance Abuse Proclivity Scale (SAP)` developed by MacAndrew (1986) and adapted into Turkish by Ceyhun, Oğuztürk and Ceyhun (2001) are used. `Personal Information Scale` developed by the researcher is used to get information about demographic charateristics of students. For the data analysis, SPSS 22.0 was used and Spearman Test, Multiple Linear Regression, Mann Whitney U Test and Kruskal-Wallis test techniques were applied.The result indicated that a significant relationship was found among high school students' substance abuse proclivity and hopelessnes and preoccupied attachment style in pozitive way. A significant relationship was found among high school students' substance abuse proclivity and union, management and competence dimensions of family structure in pozitive way. Furthermore, substance abuse proclivity was differentiated according to the gender, type of high school, class differences, family attitude, family socio-economic level, substance use of students and family. The results discussed in context of literature and suggestions were provided.