Travma yaşantısına sahip üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım arama davranışlarıyla ilişkili faktörler

Abstract

Travma yaşantıları, birey ve toplum ruh sağlığını önemli ölçüde tehdit eden sarsıcı olaylardır. Birçok insanın yaşamı boyunca bu olaylardan en az biriyle karşılaştığı bilinmektedir. Ancak; travmatik olaylara maruz kalan ya da şahit olan bireyler ihtiyaç duymalarına rağmen genellikle profesyonel bir psikolojik yardım almamaktadırlar. Travma sonrası psikolojik yardım alma davranışlarının yaygınlaştırılması için, bu davranışlarla ilişkili faktörlerin açıkça bilinmesi gerekmektedir. Bu araştırmanın temel amacı; travma yaşantısına sahip üniversite öğrencilerinin psikolojik yardım arama davranışlarını cinsiyet, başa çıkma tutumları ve algılanan sosyal destek ile ilişkilendirerek incelemektir. Bunun yanı sıra; travma yaşantılarına sahip olma durumunun çeşitli değişkenlerle ilişkilerinin araştırılması bu çalışmanın diğer amacıdır.Bu çalışma karma araştırma yöntemlerinin ardışık açıklayıcı desenine uygun olarak yapılandırılmıştır. Araştırmanın örneklemi; nicel kısımda 700, nitel kısımda 10 üniversite öğrencisinden oluşmaktadır. Verilerin toplanmasında; Travmatik Olaylar Listesi, Başa Çıkma Tutumlarını Değerlendirme Ölçeği-K (BRIEF COPE), Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ÇBASDÖ), Psikolojik Yardım Almaya İlişkin Tutum Ölçeği (PYTÖ-K) ve Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu kullanılmıştır. Veri analizi için; Logistic Regresyon, Ki Kare, ANOVA, Tek Faktörlü ve Karışık Çoklu Varyans Analizi (MANOVA), Bağımsız t testi ve betimsel analiz teknikleri kullanılmıştır. Araştırma sonuçları, üniversite öğrencilerinin travmatik olaylara maruz kalma ya da şahit olma sıklığının yüksek olduğunu göstermektedir. Travmatik yaşantılara sahip olma durumu, algılanan sosyal destek ile anlamlı düzeyde ilişkili bulunmuş ve travmatik yaşantılara sahip olmayanların algıladıkları sosyal desteğin daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Travmatik olaylara maruz kalan ya da şahit olan bireylerin psikolojik yardım arama tutumlarında diğer bireylerle kıyaslandığında anlamlı bir farklılığa rastlanmamıştır. Araştırmada; travma mağdurlarının duygusal sosyal destek arama ve kabul etme; böyle bir deneyimi olmayanların ise mizah ve araçsal sosyal destek aramaya dönük başa çıkma tutumlarını anlamlı düzeyde daha fazla kullandıkları saptanmıştır. Diğer başa çıkma tutumları travma yaşama durumu ile ilişkili bulunmamıştır. Sosyo-ekonomik gelir düzeyi yüksek öğrencilerin ve İHL mezunlarının travma yaşantıları ile daha az karşılaştığı tespit edilmiştir. Travma yaşantılarına sahip öğrencilerin neredeyse yarısı travma sonrası psikiyatrik bir problem yaşamışlardır. Buna karşın; mağdurlar arasında intihar düşüncesi/davranışı daha düşük oranlarda gözlemlenmiştir. Negatif duygulanım, düşünce yapısının içeriği ve işleyişindeki bozulmalar ve uyku sorunları travmatik olayların ruh sağlığı üzerindeki diğer negatif etkileridir. Travmatik olaylara maruz kalan ya da şahit olan öğrencilerin yalnızca % 14.5' i profesyonel düzeyde psikolojik bir yardım almıştır. Buna karşın; bu kişiler arasında profesyonel olmayan yardım kaynaklarının kullanımı oldukça yaygındır. Profesyonel düzeyde psikolojik bir yardım alan travma mağdurları madde kullanma, davranışsal uzaklaşma, araçsal sosyal destek arama ve kendini suçlama başa çıkma tutumlarını daha çok kullanmaktadır. Mağdurların algıladıkları sosyal destek ile psikolojik yardım arama davranışları arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçların bir kısmı literatür bulgularıyla paralelken, bir kısmı literatürden farklılık göstermiştir. Sonuçlar literatür ışığında tartışılmış ve ortaya çıkan sonuçlar doğrultusunda öneriler geliştirilmiştir.

Traumatic experiences are shocking events that dramatically threaten the individual and community mental health. It is known that many people experience at least one of these events or situations throughout their life. However, individuals who are exposed to or witness traumatic events do not generally get any professional psychological help although they need. In order to become widespread behaviors toward getting psychological help after trauma, it is required to be clearly known which factors associated with these behaviors. The primary purpose of this research is to investigate behaviors of university students experienced trauma toward seeking psychological help by associating with gender, coping behaviours and perceived social support. In addition, the other objective of the study is to research the relations of experienced trauma with different variables. This study was structured in accordance with the sequential explanatory design of mixed- methods. The sample consisted of 700 university students in quantitative part and 10 university students in qualitative part. In the course of data collection, Traumatic Event List, BRIEF COPE, Multi Dimensional Scale of Perceived Social Support (MSPSS), The Scale of Attitudes toward Seeking Psychological Help, and Semi-Structured Interview Schedule were applied. The techniques of Logistic Regression, Chi-Square (Test), ANOVA, MANOVA, Independent Samples t-Test and descriptive analysis were used in data analysis. Research results demonstrated that the frequency of being exposed to or witnessing traumatic events among university students was high. Having traumatic experiences was found significantly associated with perceived social support. It was observed that perceived social support by the students not experienced trauma were higher. There was no significant difference between students experienced trauma and the others who not experienced trauma, related to attitudes toward seeking psychological help.In the research, it was confirmed that trauma sufferers appeal to seek and accept emotional social support while individuals not having such experiences significantly have more coping attitudes toward humour and seeking instrumental support. Other coping attitudes were not associated with experiencing trauma. It was determined that students with a high level of socio-economic income and Imam Hatip High School graduates encounter with traumatic experiences less. Nearly half of the students had a psychiatric problem after trauma. On the other hand, suicidal ideation/behaviour among sufferers was observed at lower rates. The other negative effects of traumatic events on mental health are negative affect, disruption of mentality and its function, and sleep problems. Only 14.5 percent of the students exposed to or witnessing traumatic events received psychological help at a professional level. However, access to unprofessional help resources were considerably common among these persons. Trauma sufferers receiving psychological help at a professional level mostly appeal to coping attitudes such as substance-use, withdrawal behaviour, seeking instrumental social support, and self-reproach. There was no significant relation between social support received by sufferers and behaviours toward seeking psychological help. While some parts of the results obtained from the study were parallel with findings of the literature, some other parts differed from the literature. The results were discussed in the light of the literature and suggestions were put forward in accordance with the results revealed.