Anksiyete duyarlılığının ve sosyal anksiyeteye eşlik eden anksiyete duyarlılığının azaltılmasında bilişsel-davranışçı müdahale programının etkisi

Abstract

Anksiyete psikolojik problemlere eşlik eden ve birçok psikopatolojik formun kökeninde yer alan temel belirtilerdendir. Normal sınırlar içerisindeki anksiyete bireyi harekete geçirici bir duygu olarak işlev görürken, anormal düzeydeki anksiyete bireyin kişisel, sosyal, akademik veya mesleki işlevselliğini bozar. Bu durum anksiyeteye yol açan faktörlerin incelenmesi ve anksiyeteyi azaltmaya dönük müdahale programlarının geliştirilip uygulanması ile ilgili araştırmalara ivme kazandırmıştır. Anksiyete ile ilişkisi olan anksiyete duyarlılığı yüksek anksiyete duyumlarından korkma olarak ifade edilen bir durumdur. Bilişsel-davranışçı yaklaşım psikolojik belirtiler ve ruhsal problemlere müdahalede etkililiği bilimsel çalışmalarla kanıtlanmış bir müdahale yöntemidir. Bu yaklaşım anksiyeteyle ilişkili sorunlarda da sıklıkla tercih edilmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, anksiyete duyarlılığının ve sosyal anksiyeteye eşlik eden anksiyete duyarlılığının azaltılmasında bilişsel-davranışçı müdahale programının etkisini incelemektir. Araştırma ilişkisel tarama ve ön test-son test-kontrol gruplu yarı deneysel desene göre tasarlanmıştır. Araştırmanın örneklemi üniversite öğrencilerinden oluşmaktadır. Araştırmanın pilot uygulama aşaması için 710 kişiye (Kadın=515, Erkek=195), asıl uygulama aşaması için 920 kişiye (Kadın=684, Erkek=236) ölçek takımı uygulanmıştır. Veri toplama araçları olarak Kısa Semptom Envanteri, Anksiyete Duyarlılığı İndeksi-3, Liebowitz Sosyal Kaygı Ölçeği ve Bilgi Toplama Formu kullanılmıştır. Araştırmanın pilot ve asıl uygulamaları için iki deney ve iki kontrol grubu oluşturulmuştur. Araştırmada yer alan deney gruplarına bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı 10 oturum süren müdahale programı uygulanmıştır. Deney ve kontrol gruplarından ön test-son test ve izleme ölçümleri alınmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, bilişsel-davranışçı müdahale programı anksiyete duyarlılığının azaltılması üzerinde etkilidir. Sosyal anksiyetesi ve anksiyete duyarlılığı yüksek bireylerden oluşan deney gruplarında anksiyete duyarlılığı azaldığında sosyal anksiyetenin de azaldığı görülmüştür. Bilişsel-davranışçı müdahale programının etkisi pilot uygulamada müdahale bittikten dört ay sonra; asıl uygulamada müdahale bittikten üç ve altı ay sonra devam etmiştir. Anksiyete duyarlılığının bilişsel, fiziksel ve sosyal belirtilerden korkma bileşenlerinin sosyal anksiyeteyi yordama düzeyini belirlemek amacıyla yapılan çoklu regresyon analizinde, kurulan regresyon modelinin sosyal anksiyetedeki toplam varyansın %18'ini anlamlı olarak açıkladığı bulunmuştur (p<.05). Anksiyete duyarlılığının bilişsel ve sosyal belirtilerden korkma bileşenlerinin modele katkısı istatistiksel olarak anlamlıdır. Elde edilen sonuçlar alan yazındaki ilgili çalışmalar çerçevesinde tartışılmış ve araştırma sonuçlarına dayalı olarak önerilerde bulunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Anksiyete Duyarlılığı, Anksiyete, Sosyal Anksiyete, Bilişsel-Davranışçı Yaklaşım, Yarı Deneysel Desen, Psiko-Eğitimsel Müdahale

Anxiety is a main symptom that accompanies psychological problems and is considered as an origin of many psychopathological forms. Anxiety, within the normal limits, can serve as a motivational drive for human funcitioning; if the individual feel higher level anxiety, he/ she can have difficulties in maintaining personal, social, or occupational functioning during these problematic times. In this sense, it is critical to examine the role of cause-effect factors that might lead to anxiety and to develop necessary intervention and prevention programs to tackle with this problem. Therefore, there is growing research trend to scrutinize anxiety and its predictors. Anxiety sensitivity refers to the fear of anxiety related sensations. Growing body of research show the effectiveness of the cognitive-behavioral approaches on dealing with anxiety problems through effective intervention and prevention programs. In fact, the cognitive-behavioral apprach is widely used to overcome anxiety related problems. The main goal of the current research is to examine the role of cognitive-behavioral intervention program in reducing anxiety sensitivty and anxiety sensitivity accompanying social anxiety.The researcher use the correlational and pretest-posttest-control group quasi-experimental research design. The sample of the current study consists of university students. For the pilot study of the research the data were collected from 710 (Female = 515, Male = 195) college students, for the main study 920 college students (Female = 684, Male = 236) rated the set of inventory for data collection. The study employed Brief-Symptoms Inventory, Anxiety Sensitivity Index-3, Liebowitz Social Anxiety Scale, and Demographic Information Form. During the implementation process, the researcher selected two control and two experimental groups for both pilot and main studies. For the experimental groups, the researcher conducted a 10-weeks long cognitive-behavioral intervention program. Accordingly, the researcher employeed pre-post tests and follow-up to collect the data. The current research findings showed that the cognitive-behavioral intervention program had statistically and significantly effect on reducing anxiety sensitivity. In experimental groups consisting of individuals with high social anxiety and anxiety sensitivity, when the participants' anxiety sensitivity reduces during the intervention, there was also a decrease in their social anxiety as well. Follow-up findings yielded that the pilot group participants exhibit lower level anxiety sensitivity even after 4 months following the intervention. For the main study, participants showed the same trend even after 3 to 6 months following the intervention. The multiple regression method was also used to examine the role of anxiety sensitivity (i.e., fear of social symptoms, fear of cognitive symptoms, and fear of physical sypmtoms) in social anxiety. The results demonstrated that the predictors explained 18 % variance of social anxiety (p<.05). The current research limitations and future directions are discussed in the study. Keywords: Anxiety Sensitivity, Anxiety, Social Anxiety, Cognitive-Behavioral Approach, Quasi-Experimental Design, Psycho-Educational Intervention