Tasarım ve kültür: Ürün tasarımı eğitiminde kavramsal örüntüler ve kültürel göstergeler üzerine bir analiz

Abstract

Küreselleşmenin endüstri ürünleri tasarımında kültürel konuların önem kazanmasını sağlayan iki sonucu olduğu söylenebilir. İlk olarak, insanın, bilginin, paranın ve metanın dünya üzerindeki dolaşımının coğrafi sınırlamaları aşıp, fiziksel sınırları zorlaması ile beraber, artık ürünlerin tasarım, üretim ve satış süreçlerinin aynı yerde gerçekleştirilmesi zorunluluğu da çoktan ortadan kalkmış görünmektedir. Bu durum bir yandan kültürler arası etkileşimi kolaylaştırmakta, bir yandan da ürünler arasında bir benzeşmeye yol açarak yaratıcılık ve yeniliğin önünü tıkamaktadır. Bu şartlar altında, küreselleşmeye karşı kültürel çeşitliliğin desteklenmesi adına izlenebilecek yollardan biri olarak tasarımda kültürel çalışmalar öne çıkmaktadır.İkinci olarak, talepten neredeyse bağımsız, sürekli bir arz yaratmak amacı ile doğal kaynakların hızla azaldığı ve çevresel sorunların da hızla arttığı bir üretim-tüketim döngüsü oluşmuştur. Bu döngünün kırılabilmesi açısından da yerel projeler ve dolayısı ile kültürel çalışmalar alternatif yöntemler olarak görülebilir.Türkiye'de endüstri ürünleri tasarımının hem tarihsel olarak daha geç ortaya çıkması, hem de diğer ülkelerden farklı bir gelişim seyri izlemesi, tasarımın ülkenin kendine özgü şartlarına göre şekillenmesine ve dolayısıyla tasarımda kültürel çalışmaların yenilikçilik açısından önemli bir noktaya gelmesine sebep olmuştur.Bu noktada tasarımcının içinde yaşadığı kültürü ne derece tanıdığı, geleneksel, popüler ve alt kültürler bağlamında kendini nereye konumlandırdığı soruları önem kazanmaktadır. Kültürü algılayış biçimi tasarımcının bir tasarım süreci içerisinde kültürel öğeleri nasıl kavramsallaştırdığını belirlemekte, onun düşünce şeklini ve akışını doğrudan etkilemektedir.Bu çalışmada, İTÜ EÜTB'de yapılmış, kavramsal ağırlıklı ve/veya belli kültürel konulara odaklanan öğrenci projelerinde kavramsal çerçevenin nasıl oluştuğu, kavramlardan ürünlere geçiş aşamasında tasarım sürecinin ne şekilde işlediği ve ele alınan kavramlarla kültürün nasıl bir ilişki içerisinde olduğu incelenecektir. Elde edilen verilerden hareketle, tasarım sürecinde kavramların ve kültürel yapının nasıl işlediğine dair bir model önerisi sunulacaktır.

It can be suggested that there are two results of globalization in making cultural subjects to become important in industrial product design. Firstly, it seems that it is no more necessary for the processes of designing, producing and selling products to be done in the same place due to the fact that the circulation of human beings, knowledge, money and commodity on earth overcomes geographical borders and enforces physical limitations. This situation, on the one hand, enables cultural interaction; and on the other hand, blocks creativity and improvement by creating affinity amongst products. Under these circumstances, cultural studies in design becomes prominent as one of the ways to assist cultural variety against globalization.Secondly, a cycle of production and consumption arises in which natural resources are quickly diminishing, environmental problems are increasing swiftly in order to create a continuous supply which is almost free of demand. Local projects and hence, cultural studies can be considered to be alternative methods so that this cycle can be broken.The facts that industrial design is emerged in Turkey later than the other countries, and that it follows a different path when compared to the other countries, are the reasons why design is shaped according to the specific circumstances and hence cultural studies in design become quite significant in terms of innovation.In this respect, questions such as how well the designer knows the culture he/she lives in, and where does he position himself/herself in terms of popular and sub-cultures come into prominence. The way a designer perceives culture determines how he/she conceptualizes cultural elements in the process of designing, and directly effects his/her way of thinking. This study analyses how the conceptional framework is developed within the students? projects made in ITU IPD Division, which are based on conceptual issues and/or which focus on particular cultural subjects. Moreover, it also analyses how the product design process operates through the transition from the concept to the product and in what way the concepts in question are related to culture. With respect to the data acquired, a model on how notions and cultural structure operate during the design process will be proposed.