Östradiol, lüteinizan hormon, follikül çapı ve endometrium kalınlığının ovulasyonun önceden belirlenmesindeki yerleri

Abstract

54 ÖZET Ovulasyon zamanının önceden belirlenmesi ve ovulasyonun tespiti günümüzde infertilite tedavisinde en önemli noktalardan biridir. Klasik olarak endometrium biopsisi, bazal vücut ısısı eğrileri, vaginal sitoloji ve progesteron tayini gibi yöntemler ovulasyonun varlığını ancak geriye dönük olarak tespit edebilmektedir. Oysa gerek koitus ve inseminasyon zamanlaması gerekse son yıllarda gelişme gösteren yardımlı üreme tekniklerinin uygulanmasında önemli olan ovulasyonun ne zaman olabileceğinin bilinmesidir. Bu nedenle yukarıda sayılan yöntemler yetersiz kalmaktadır. Günümüzde ovulasyon zamanının önceden belirlenmesi amacıyla en sık kullanılan yöntemler kan ve idrarda östradiol (E2), luteinizan hormon (LH) tayini ve son yıllarda klinik kullanıma giren vaginal ultrasonograf i ile 2follikül takibidir. Hormon tayini ile ovulasyon takibi oldukça güvenilir bir yöntem olmasına karşı laboratuvara gereksinim duyulması, hasta açısından masraflı ve zahmetli olması bu yöntemin kullanılmasını kısıtlamaktadır. Bu nedenle vaginal ultrasonograf i ile ovulasyon takibi diğer yöntemlerin önüne geçmiştir. Biz de çalışmamızda E2 LH tayini ve vaginal ultrasonograf i ile follikül çapı ve endometrium kalınlığının tek başlarına ve birlikte ovulasyonu önceden belirleyebilmedeki yerlerini araştırdık. Çalışma grubunu oluşturan 85 hastanın toplam 102 siklusu incelendi. 40 siklus spontan takip edildi. 14 siklusta 50 mg, 32 siklusta 100 mg klomifen sitrat (CC), 16 siklusta insan menopoz gonadotropin! (HMG) kullanıldı. Ovulasyon, ultrason ile, duvarı düzgün ve gergin görünen follikülün takipte birden küçülmesi, follikül etrafında ve Douglas boşluğunda serbest sıvının görülmesi, follikülün içinde hiperekojen görünümlerin belirmesi, follikül duvarının girintili çıkıntılı hal alması veya tamamen büzüşmesi kriterleri kullanılarak saptandı. Bu şekilde spontan siklusların 31 'inde, 50 mg CC alanların 7 'sinde, 100 mg CC alanların 21 'inde, HMG alanların 8 'inde ovulasyon saptandı. Ovulasyonu önceden belirleyebilirle kriterleri olarak E2'nin dominant follikül başına 250 pg/ml veya üzerine, LH'ın 40 mîu/ml'nin üzerine, follikül çapının 20 mm veya üzerine, endometrium kalınlığının 9 mm veya üzerine çıkması kullanıldı. Ovulasyonu, E2'nin 2 gün önce, diğer kriterlerin bir gün önce belirledikleri kabul edildi. Tek başlarına ele alındıklarında ovulasyonu E2 %12.5-%45.2, LH %80.6- %87.5, follikül çapı %19-%62.5, endometirum kalınlığı %37.5-%65 oranında55 önceden belirleyebildi. E2 ve LH birlikte ovulasyonu %83.3-%90.4 arasında önceden belirleyebildiler. Follikül çapı ve endometrium kalınlığı birlikte değerlendirildiğinde bu oranlar %7 1. 4 ile %75 arasındaydı. Ultrasonografik kriterlere LH eklendiğinde ovulasyonun önceden belirlenebilmesi %71.4 ile %87.5 arasında mümkün oldu. Tüm kriterler kullanıldığında ise ovulasyon, spontan sikluslarda %93.5, 50 mg CC alanlarda %85.7, 100 mg CC alanlarda %95.2, HMG alanlarda %1 00 oranında önceden belirlenebildi. Çalışmamızda elde edilen bulgulara dayanarak, pratik olarak ovulasyon zamanının önceden belirlenmesinde sadece ultrasonograf inin yeterli olduğu, ovulasyona yakın LH ölçümlerinin eklenmesi ile yöntemin güvenirliğinin daha da arttığı sonucuna varıldı.