Örgütsel ekoloji ve popülasyonlar arası etkileşimler: Türkiye sermaye piyasasındaki aracı kurumlar örneği

Abstract

Bu çalışmada, Örgütsel Ekoloji Kuramı bağlamında, popülasyonlar arasıetkileşimlerin örgütsel kurulma oranlarını nasıl etkilediğinin belirlenmesi amaçlanmıştır.Örgütsel Ekoloji Kuramı'nın temel çalışma alanlarından olan kurulma oranlarına etki edennedenleri tek bir örgüt popülasyonu üzerinden açıklamaya çalışması, birden fazla popülasyonetkileşimde bulunduğunda ve bu etkileşim kurulma oranları üzerinde etki yarattığında yetersizkalmaktadır. Ayrıca, popülasyon içerisinde bulunan örgütsel formların sahip olduklarıözelliklerden dolayı popülasyonlar arası etkileşimleri ve bu etkileşimlere bağlı olarak kurulmaoranlarını etkileyebilmektedir. Yapılan çalışmada, bu türden bir problemin çözülmesiamaçlanmıştır. Bunun için, farklı bilişsel meşruiyet düzeylerine sahip örgütsel formlarınoluşturduğu popülasyonların birbirleri ile olan etkileşimlerini incelemek ve bu etkileşimlerinpopülasyonlardaki örgütsel kurulma oranlarını hangi yönde etkilediğini tespit etmek için biraraştırma yapılmıştır.Araştırma kapsamına, Türkiye Sermaye Piyasası'nda aracılık faaliyetlerini üstelenenbanka kökenli olan ve olmayan aracı kurumların oluşturduğu popülasyonlar seçilmiştir.Çalışmada, banka kökenli aracı kurumların bilişsel meşruiyet düzeyi yüksek, banka kökenliolmayan aracı kurumların bilişsel meşruiyet düzeyi düşük olarak kabul edilmiştir. ÖrgütselEkoloji Kuramı'nın popülasyonlar arası etkileşimleri iki temel sosyal süreç olan meşrulaşmave rekabet süreçleri ile açıklamaya çalışması nedeniyle, aracı kurum popülasyonlarıarasındaki etkileşimler bu süreçlere bağlı kalınarak belirlenmiştir. Aracı kurumpopülasyonları arası etkileşimlerin belirlenmesi için olay tarihi analizinden yararlanılmıştır.Her iki aracı kurumun kurulma tarihleri, aracılık faaliyetlerinden gerçekleştirmiş olduklarıhisse senedi ve devlet iç borçlanma satışları verileri elde edilmiştir. Ayrıca, aracı kurumpopülasyonları arasındaki etkileşimler, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nın kurulduğu1986 yılından itibaren incelenmiştir. Ülkede yaşanan ve finansal anlamda piyasalara olumsuzetki yaratan krizler dönemsel etkiler olarak kabul edilmiştir. Kurulma oranı bağımlı, kurulmaoranına etki eden etkenler ise bağımsız değişken olarak belirlenmiştir. Bağımlı değişken olankurulma oranı ile bağımsız değişkenler arası nedensel ilişki Cox Oransal Risk Modeli ileaçıklanmıştır. Model çalışma içerisinde aşamalı olarak kurulmuştur.Elde edilen sonuçlara göre, bilişsel düzeyi yüksek olan banka kökenli aracıkurumların içinde bulunduğu popülasyonun yoğunluğu arttıkça, bilişsel meşruiyet düzeyidüşük olan banka kökenli olmayan aracı kurum kurulma oranı azalma göstermiştir. Ancakbanka kökenli olmayan aracı kurumların içinde bulunduğu popülasyon yoğunluğundaki artış,banka kökenli aracı kurumların kurulma oranı üzerinde bir etki yaratmamıştır. Dolayısıyla,etkileşimlerin popülasyon dinamikleri açısından tek yönlü olduğu tespit edilmiştir. Hissesenedi satış miktarlarındaki değişim banka kökenli olmayan aracı kurum kurulma oranıüzerinde olumlu etki yaratmasına rağmen, devlet iç borçlanma senetleri satışlarındakideğişimin banka kökenli aracı kurumların kurulma oranına bir etkisi olmamıştır. Dönemseletkilere bakıldığında ise, özellikle 2001 krizi ve sonrasını temsil eden dönemin, hem bankakökenli hem de banka kökenli olmayan aracı kurum kurulma oranını azaltıcı etkiye sahipolduğu kurulan modellerce belirlenmiştir.

In this study, under the Organizational Ecology context, we try to determine theeffects of the populations? interactions on the organizational founding rates. The effort toexplain the reasons which influence the founding rate, which is part of the organizationalecology, as one organizational population, does not suffice when one more than onepopulation interacts and this interaction affects the founding rates. This kind of interaction hasan insufficient effect on founding rates. Besides, organizational forms have specialcharacteristics in the populations and they have some influence on the interactions betweenpopulations and founding rates. In this study, we try to solve this kind of problem. In thisregard, degree of cognitive legitimation constructed by the different institutional forms andtheir interaction between together has been examined and their effect on the organizationalfounding rates has been determined. In this regard, we select the bank originated and nonbankoriginated intermediary institutions from the Turkish capital market as the overall population.We presume that, bank originated intermediary firms have high degrees of cognitivelegitimation, and nonbank originated intermediary firms have low degrees of cognitivelegitimation. As the Organizational Ecology context try to explain the interactions betweenpopulations under the two basic social process of legitimization and competitiveness,interactions between the intermediary firms are determined by following process.Event history analysis was used to determine the interactions between these twopopulations. Founding dates, and their transactions on buying and selling treasury bills andcommon stocks are used as data and their interactions between intermediary populations wasused from the very beginning of the Istanbul Stock Exchange?s establishment date of 1986.Financial crises and their negative effects on the markets are determined and taken as theseasonal effects. Founding rate is taken as dependent, and other factors affecting the foundingrate are determined as the independent variable. The casual relationship between dependentvariable, founding rate, and independent variables are explained by the Cox Proportional RiskModel. Stepwise approach was used in the model. According to the solutions; as long as thevolume of the population that highly cognitive banking origin intermediary firms increases,the founding rate of degree of cognitive legitimization of non banking origin intermediaryfirms decreases. However; the increases in the volume of the population where non bankingorigin intermediary firms are located do not have an effect on the founding rate of the bankingorigin intermediary firms. In this context, it is clear that interactions are toward one directionwith respect to the dynamics of population. Despite the fact that the change in the amount ofthe sale of stocks creates a positive effect on the founding rate of non banking originintermediary firms, the change in sales of government debt securities does not have an effecton the founding rate of banking origin intermediary firms. When we take a look at theseasonal effect, it is determined that particularly the period of financial crises of 2001 andlater has an effect which reduces the founding rate of not only banking related intermediaryfirms but also non banking intermediary firms.