Etnografik anlatının kodlarını yakalamak: Reşat Enis metinleri

Abstract

Bu çalışma; bilimsel söylem, etnografik metin dili, hikâye, alegori kavramları üzerine kuruldu. Temel tartışma da etnografik anlatı ile edebiyat arasındaki ilişkilerden ilerliyor. Etnografi, hem saha araştırmasına ve akıl yürütme yöntemine hem de uzun süreye yayılmış kendine özgü ilişkilerle yürüyen bir iletişim sürecinin sonucunda ortaya çıkan metne işaret eder. Etnografik çalışma yapan araştırmacılar, çalıştıkları grupları ya da ilişki biçimlerini, kişilerin gündelik hayat pratiklerine katılarak `içeriden` bir bakışla anlamaya çalışırlar. Yakaladıkları anlamları ifade etmek için de yine etnografi adı verilen metinleştirme yoluna başvururlar. Bu çalışmada ise sosyal antropolojideki etnografi edebiyat ilişkileri; alegori ve çok anlamlılık, yazar ve etnograf; gözlemci ve gözlenen arası ilişkiler; etnografikurgu (etnografiction) ve metinsellik konularını, romanlarını masa başında değil, alanda gözlemler yaparak yazdığını ifade eden Reşit Enis Aygen'in metinleri bağlamında tartışmaya açılıyor. Çalışma kapsamında Reşat Enis'in eserlerine `etnografikliği nerede?` sorusu soruldu. Buradan hareketle `etnografik dil` ayırt edilmeye, etnografik anlatıya dair kodlar yakalanmaya çalışıldı. Bu bağlamda da `kod` kavramıyla metni organize eden kategoriler inşa ederken bunların aralarında belirli yapısal bir ilişki kurarak metni kapatmayan, tek mantığa indirgemeyen bir akıl yürütmeden hareket eden Barthes'ın kod çıkarma mantığından yararlanıldı. Bir yandan kategoriler geliştirirken diğer yandan farklı seslere kulağını vermesiyle metni çok sesli bağlama oturtan Barthes'ın yaklaşımından esinlenilerek söz konusu romanlardaki etnografik sese kulak verildi. Ve metinlerde duyulan etnografik sesler; Konu/Sorunsal Kodu, Yoğun Betimleme Kodu, Holistik Kod, Ters Yüz Etme Kodu ve Evrensel Tecrübe Kodu olarak beş tema altında toplanarak, etnografik metin oluşturulurken işe koşulan araçlar ortaya koyulmaya çalışıldı.Anahtar Kelimeler: Etnografi, yöntem, edebi metin, etnografikurgu, kod, metinsellik, anlatı

This study has been established on concepts of scientific discourse, language of ethnographic text, narrative and allegory. The basic discussion is based on the relationship between ethnographic narrative and literature. Ethnography points out to both field research and reasoning, as well as the text which rises from a long-term communication process with unique relationships. Ethnographers try to understand the groups or relationships that they study with from an `insider` perspective by participating in their daily life practices. They refer to the ethnographic way of textualizing, which is called ethnography, to express the meaning that they captured. In this study, relations of ethnography with literature in social anthropology; allegory and polysemy, author and ethnographer; relations between the observer and the observed, etnografiction and textuality come up for discussion over Reşit Enis' novels, who states that he wrote his novels by making observations in the field, rather than at the desk. Within the scope of the study, the question `where is its ethnographicity? was asked to Reşat Enis' works. Thus, `ethnographic language` was tried to be distinguished and ethnographic narrative codes were tried to be captured. Within this context, logic of Barthes's code was utilized, while constructing categories organizing the text by the concept of `code`, which does not close the text by establishing a certain structural relationship between those and reducing it to a single logic. The ethnographic sound in these novels was listened to, inspired by the approach of Barthes, who put the text in a polyphonic context by giving his ear to different sounds, while developing categories. And while collecting ethnographic sounds heard in the novels under five themes as Theme/Problematic Code, Thick Description Code, Holistic Code, Reversal Code and Universal Experience Code, the instruments used in constructing ethnographic texts were tried to be put forward.Key Word: Ethnography, method, literary text, ethnografiction, code, textuality, narrative