Toplumsal cinsiyet rolleri çerçevesinde kadın neyzenlerin müzik deneyimlerinin incelenmesi

Abstract

Din, insan gerçekliğinin ayrılmaz bir parçası olarak toplumsal hayatındüzenlenmesinde etkileri olan sosyal bir olgudur. Tüm dinler müziği bünyesindebarındırır. İnanç ve müzik insanlığın ilk döneminden günümüze toplumsal hayatıve kültürleri birçok açıdan etkiler ve şekillendirir. İslâm dünyasında din ve müzikkavramlarını yan yana getirmek kolay değildir. Türk-İslâm Tasavvufunda önemlibir yer tutan, Mevlâna öğretisinde ve tasavvuf müziğinde simgeleşmiş bir saz olanney'in mânevi dünya ile beşer dünya arasında bir köprü olduğunu söylemek yersizolmaz. Mevlâna, erkek veya kadına, önce insan olarak değer vermiştir.Mevlâna'ya göre insanın ruhu, erkeklik ve dişilik vasfından âzâdedir.Klasik Türk Mûsikisi'nde, özellikle tasavvufî mûsikide önemli bir yertutan ney sazını icra eden neyzenler ve ülkemizdeki ney çalma geleneğiincelendiğinde bu gelenek içerisinde kadınların yeteri kadar görünür olmadıklarıgözlemlenmiş ve bu alanda çalışma isteği doğmuştur. Görüşme yapılan kadınneyzenlerde; Kültür Bakanlığı veya Türkiye Radyo Televizyon Kurumubünyesinde kadrolu ya da misafir sanatçı olarak çalışmış veya hala çalışıyorolmaları şartı aranmıştır. Çalışmamıza araştırmanın problemi, amacı, önemi,varsayımlar, kapsam ve sınırlılıklar ardından yöntemi hakkında bilgi verilerekbaşlanmıştır. Birinci bölümde; ney'in etimolojisi, tarihi, mistik öyküsü, enstrümanolarak özellikleri ve ney'in tasavvuf musikisindeki yeri hakkında bilgi verilmiştir.İkinci bölümde İslam dini ile Tasavvuf öğretisinin kadına ve müziğe bakışıirdelenmiştir. Üçüncü bölümde sırasıyla, cinsiyet ve toplumsal cinsiyet, toplumsalcinsiyet rolleri ve kalıp yargıları ile müzikal üretimde toplumsal cinsiyetkodlaması hakkında bilgi verilmiştir. Dördüncü bölümde ise kadın neyzenlerleyapılan görüşmeler sonucu elde edilen veriler yorumlanmış ve analiz edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Dini müzik, ney, kadın neyzen, toplumsal cinsiyet.

Religion is a social issue that has impacts on organization of social life asan inseparable part of the reality of mankind. All religions contains music in theirown structure. Belief and music have affected and shaped the social life, and alsocultures in many ways since the beginning of humanity. It has not been easy tobring together the concepts of religion and music in the Islamic World. It will notbe unreasonable to state that 'the ney', the symbolic instrument of 'Mevlanadoctrine' and having an important place in The Turkish- Islamic Sufism, is abridge between the material and spiritual worlds. First of all, Mevlana gives equalvalue to man and woman as a 'person' (individual, human). According toMevlana, the spirit of human is beyond the characteristics of masculinity orfemininity. Evaluation of the artists playing the 'ney' as an instrument andresearch about the traditions of playing the 'ney' in Turkey has showed that thewoman ney players have not been reasonably visible in Classical Turkish Music,especially in religious and Sufi music. For the interviewed female ney artists, thenecessity of being a member and working currently or having worked as a questperformer in the old organizations of Ministry of Culture or Turkish Radio andTelevision Corporation has been looked for. The study has been started byinforming about the problem of this research, and then its aim and importance, itsassumptions and coverings including the limitations of this study, and lastly themethodology of the study. In the first section; the information about the history ofney, its etymology and its mystic story, also the specifications features as aninstrument and the role in the Sufi music have been given. In the second part; the perception of 'female identity' and music by Islamic religion, and by the Sufismhave been analyzed. In the third section, the knowledge about gender, genderidentity roles and gender codification in music production by the conventionaljudgements have been given respectively. And in the fourth part, the results of thedata obtained after the interviews with the female ney artists have been analyzedand commented.Key Words: Religious music, ney, woman neyzen, gender.