Dijital fotoğraf makinelerinin kullanılabilirliği için geliştirilen çok kriterli karar verme metodu

Abstract

Kullanılabilirlik ile ilişkili konular son yıllarda giderek önem kazanmaktadır. Evlerde ve çalışma alanlarında kullanılan elektronik ürünler bir çok özellik ve fonksiyon sunarak giderek karmaşıklaşmaktadır. Fakat firmalar için artık fonksiyonel mükemmellik piyasada tutunmak için yeterli değildir. Ürünler kolay kullanılılabilmelidir. Ürün kullanılabilirliği ürün kalitesinin önemli kirterlerinden biri olarak görülmekte ve pazarda rekabet faktörü haline gelmektedir. Bu nedenle üretim ve tasarım çalışmalarında kullanılabilirlik çok iyi bilinen bir kavramdır. Ancak endüstriyel uygulamalarda kullanılabilirlik, yeni ürün pazara sürülmeden önce yapılan test ve değerlendirme çalışması olarak görülmektedir. Her ne kadar ISO 9241-11 kuramsal ve pratik bir çerçeve çizmiş olsa da kullanılabilirlik hala firmaların kolayca uygulayabilecekleri, standart metotları olan bir kavram değildir.Bu çalışma elektronik ürünlerin kullanılabilir tasarımlarının yapılabilmesi için yeni bir yöntem geliştirmeyi amaçlamaktadır.Kullanılabilirlik tasarımı ürün geliştirme ve tasarım sürecinde kullanıcı ihtiyaçlarının doğru şekilde anlaşılmasına ve bu ihtiyaçların kullanıcı kısıtları ile doğru şekilde ilişkilendirilmesine bağlıdır. Özellikle üretim yetenekleri, teknoloji altyapıları ve maliyet problemleri ile kullanıcıların ergonomik sınırları ve yasal zorunluluklar tüm beklentilerin karşılandığı ürünlerin üretimini engellemektedir. Ayrıca kullanıcı ihtiyaçları birbiri ile çatışabilmektedir. Örneğin ürün ile başarılması amaçlanan kritik bir görev sürecinde bir fonksiyon diğer fonksiyonlardan daha önemli olabilir veya bir işlemin başlatılması için bir fonksiyon diğer bir fonksiyonun çalıştırılmasına ihtiyaç duyuyor olabilir. Tüm bu bağlılıklar ve ilişikiler bir ağ oluşturur. Bu nedenle ürün geliştirme ekibi tasarım çalışmaları sonucunda tüm fonksiyonel gerekleri bir kara kutunun içine yerleştirmeli ve tasarımcıda bu fonksiyonları kontrol edecek elemanları ve göstergeleri arayüzler üzerine kullanılabilir şekilde konumlandırmalıdır. Problemin temeli budur. Kullanılabilir ürünler üretmek için tasarımcılar, tasarım sürecinde ürünün çalışma adımlarının ne olacağı, etkileşim biçiminin nasıl olacağı, etkilişim elemanlarının neler olacağı, bunların ürün üzerine nasıl konumlandırılacağı gibi bir seri karar vermek zorundadır. Ürünün kullanılabilirliğini artırmak için bu kararlar aynı zamanda kullanıcıların ergonomik kısıtları ile fonksiyonel beklentilerini uzlaştırmak zorundadır. Bu amacın başarılması sadece bir tasarım problemi olmadığı gibi üretim veya kullanıcı araştırması problemi de değildir. Bu çalışma kullanılabilir elektronik ürünlerin tasarımı için değişkenlerin bağlılık ve kısıtlarını tüm yönleri ile ilişkilendirecek bir platform sağlamaktadır.Bu çalışmanın temel araştırma sorusu dijital fotoğraf makinesinin fonksiyonlarının kullanımı için gerekli fonksiyonların hangilerinin gövde üzerinde yer alması gerektiğinin belirlenmesi ve bu fonksiyonlara ait kontrol ve göstergelerin gövde üzerine kullanılabilir şekilde yerleştirilmesidir. Bu karmaşık bir karar problemidir. Karar verme teknikleri tasarım problemleri gibi çok kriterli problemlerin çözümünde kullanılabilir. Analitik ağ süreci, analitik hiyerarşi yöntemi ve kalite fonksiyonu açınımı yöntemleri bu çalışmada kullanılmıştır. Kullanıcı ihtiyaçlarının tasarım sürecine aktarılması için analitik hiyerarşi, alternatiflerin birbirleri üzerine etkisini anlamak için analitik ağ süreci, fonksiyonel beklentiler ile ergonomik kısıtları ve arayüzleri ilişkilendirmek için kalite fonksiyonu açınımı yöntemleri kullanılmıştır.Bu yöntem kullanıcı ihtiyaçlarının tatmin edilemediği noktaları tasarımcılara bir matematiksel model ile objektif olarak gösterir. Böylece tasarımcıları kullanıcıları tatmin etmek ve bu problemleri çözmek için yeni etkileşim yöntemleri bulmaya tetikler. Ayrıca bu yöntemin bir sonucu olarak kullanıcı ihtiyaçları sayısal verilere dönüştürülerek objektif olarak sürece aktarılabilmektedir. Sayısal değerlere dönüştürülmüş bu veriler ile ürün geliştirme ekibi ve tasarımcı üzerinde testler yaparak tasarımı geliştirebilecekleri bir prototip oluşturmak için kullanıcının ağzından aynen aktarılmış verilerle şekillendirilmiş bir etkileşim modeli elde etmiş olacaklardır.

Issues related to usability are increasingly becoming important nowadays. The products that we use at home and in workplaces are rapidly being more complex in terms of their features and functionality. However, functional perfectionism is not sufficient for the firms to be competitive in the market. Products should be easy to use. Product usability is now recognized as a critical aspect of product quality and also a competition factor in the market. For this reason usability has become a well known concept in design and manufacturing. But in industrial practice, it is often perceived as a method of examining and testing new products before they are launched on the market. Although ISO 9241-11 has established a theoritical and practical frame for usability, still it is not a concept that has standart methods to be easily applied by the firms.This study aims to develop a new method for `usable designs? of electronic products.Designing usability depends on the designers and product developers ability to identify the user needs and to connect these needs with constraints. But it is not always possible to produce the expected product because of the restrictions on production line, technological platform, cost problems and also ergonomic constraints, regulations and also some user needs conflict with each other. For example a functional requirement may be more important than another through a process or it is possible that a funciton may be dependent on another to start an operation. All these dependencies and relations make a network. So the product development team have to assemble all functional requirements in a black box so that the designers can install the functions that will control those functions on interfaces and usually on the body of that electronic product. This is the core of the problem in this study. To produce usable products, designers have to take serial decisions during the design process about the product?s functioning steps, interaction types, interaction elements, position of those elements etc. Their decisions have to comprimise ergonomic constraints and functional requirements of users. Achiving this goal is not neither a design problem nor it is solely a manufacturing or user research problem. This study provides a platform to associate all aspects of dependents and constraints of variables to design usable electronic products.To research this approach, a main study goal was determined. Objective of this study is to install the necesseray functions on digital camera body to support the usability of the product. This is a complex decision problem. Decision making techniques are useful to solve this kind of multi criteria problems such as design problems. Analytical network process, analytical hierarchy process and quality functional deployment techniques are used in this study. So to identify the user needs, analytical hierarchy process; to understand the effects of alternatives on each other as a network, analiytical network process and to meet the functional needs with ergonomic constraints and interfaces, quality functional deployment methods are applied.This method objectively shows the points where user needs are not satisfied, with a mathematical system to designer. Thus, the data derived from the system may be interpreted by the designer and trigger the designer to find new interaction methods to satisfy user needs. As a result of this methodology, user needs can be converted to objective mathematical data. Via that objective input, designers and product development team will obtain an interaction design to develop a prototype to test and iterate the design.