Risâle-i Esrâr-ı Cevâhir-i Rabbanî: Giriş-metin-sözlük-tıpkıbasım

Abstract

Risâle-i Esrâr-ı Cevâhir-i Rabbanî adlı eseri hem fonetik hem de morfolojik açıdan incelemek için bu çalışma yapılmıştır. Çalışma fonetik açıdan bakıldığında vokalleri, konsonantları ve ses değişmelerini kapsamaktadır. Morfolojik açıdan bakıldığında ise isim, fiil, sıfat, zamir, zarf, edat, bağlaç, ünlem gibi sözcük yapılarını ve bunlara gelen ek biçimlerini içine almaktadır. Çalışma yapılırken tamamıyla metnin orijinaline bağlı kalınmıştır. Metnin çeviri yazısında herhangi bir ekleme veya çıkarma söz konusu değildir. Dizin ve sözlük bölümünde sözcükler alfabetik sıraya göre verilmiştir. Bunu yaparken sözcüklerin hangi dilden geldikleri, metin içindeki anlamları ve bu sözcüklere gelen ekler de dikkate alınmıştır. Gerek duyulduğunda, aynı sözcüğün metin içinde birden fazla anlamı varsa o sözcükle ilgili örnek kullanım italik yazıyla verilmiştir. Çalışma, bu eserin özellikleri bakımından Eski Anadolu Türkçesinin son, Osmanlı Türkçesinin ilk dönemine ait olduğunu göstermiştir. Çünkü Eski Anadolu Türkçesine ait belirgin özelliklere bu eserde rastlanmamıştır. Ayrıca gice - giçe, dedi - didi, egerce - egerçi gibi ikili kullanımlar yazında farklılıkların olduğunu ortaya koymaktadır. Kalınlık - incelik uyumunun korunduğu görülürken konsonant uyumunun olmadığı görülmektedir. Morfolojik açıdan bakıldığında Türkçe sözcüklerde fiillerin kullanımı diğer sözcük kategorilerine göre son derece fazladır. Sözcük yapısı bakımından en çok Arapçadan gelen sözcüklerle karşılaşmaktayız. Eserin dinî bir eser olması bu durumu ortaya çıkarmıştır. İçeriksel açıdan bakıldığından dinî düşüncenin ayet ve hadislerle doğrulanmaya çalışıldığını görüyoruz. Ayrıca değişik hikâyelerle ve şiirlerle tasavvufî düşünce verilmeye çalışılmıştır. Eser tüm bu özellikleri ile içinde bulunulan döneme ayna tutmaktadır. Anahtar Sözcükler: Risâle, Osmanlı Türkçesi, Rabbanî, Tasavvuf, Cevâhir

This study is done to examine Risâle-i Esrâr-ı Cevâhir-i Rabbanî work phonetic and morphologial point of view. In terms of phonetic, this study includes vocals, consonants and sound interchanges. However, on the morphological side, it includes word structures such as noun, verb, adjective, pronoun, preposition, conjunction, interjection and additional formats combining of these structures. While working, it's completely abided to the original text. By no means, there hasn't been any addition or removal in the transcript of the text. Words are given in alphabetical order in the index and dictionary section. By this way, the origins of words, meaning in the text and additions to the words are taken into consideration. When it is necessary, if one word has more than one meaning, with in the text, it was given in italics. This work shows that, in terms of features this text belongs to the last term of Old Anatolion Turkish and the first term of Ottoman Turkish. It's clear, because there is no obvious features of ancient Old Anatolian Turkish in this work. In addition, same dual usages such as gice - giçe, dedi - didi, eğerce – eğerçi reveals the differences in writing. Thickness-fineness harmony protection is seen while consonant harmony isn't. In point of morphology, the use of verb in Turkish words are much more than the other categories. We meet mostly Arabic words in terms of word structure. As it's a religious work, reveals this situation. Contextual point of view, we see that there is an attempt to validate religious ideas with versicles and hadiths. In addition it was tried to sumbit the sufi philosophy via different stories and rhymes. With all there features, the work represents the referenced period. Key Words: Risâle, Ottoman Turkish, Rabbanî, Mysticism, Cevâhir