Temettuat Defterlerine göre Aktaş kazasının sosyo-ekonomik durumu

Abstract

XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti sahip olduğu vergi ve gelir durumunu tespit etmek amacıyla tahrirler yapmıştır. Bu tahrirler temettuat olarak bilinmektedir. Hane bazlı ve hanelerin gelirine göre tanzim edilen defterlere `Temettuat Defterleri` denilmektedir. Bu defterler, Osmanlı taşrasının demografik ve ekonomik yapısı ile tarım, hayvancılık, ticaret ve meslek grupları gibi konularda önemli bilgiler vermektedir. Temettu tahririnde esas, herkesin kazancına ve mal varlığına göre devlete belirli miktarda vergi vermesi ve bunun bir düzene konularak belirlenen usule göre toplanmasıdır.Bu çalışmada; Viranşehir Sancağına bağlı Aktaş kazasının 1844-1845 yıllarına ait altı temettuat defteri incelenmiştir. 1844-1845 yıllarında Aktaş kazasına bağlı köylerin idari, sosyo-ekonomik ve kültürel durumu incelenmiştir. Temettuat defterleri incelendiğinde 1844-1845 yıllarında Aktaş kazasının altı divan ve 16 köyden oluştuğu tespit edilmiştir. Bu köylerin demografik ve ekonomik yapısına bakıldığında hane numarası verilmeyenlerle birlikte toplam 187 hane olup tahmini nüfusun yaklaşık 950 civarında olduğu, ekonomisinin genel itibariyle tarım ve hayvancılığa dayalı olduğu görülmüştür. Bunun yanında bu bölgede ormanlık alanların fazla olduğundan, ormandan geçimini sağlayan sakızcı, kabukcu, çıracı gibi meslek erbabının bulunduğu anlaşılmaktadır. Günümüzde Karabük merkeze bağlı olan bu köylerdeki hane sahiplerinin yine tarım ve hayvancılıktan geçimini temin ettiği görülmektedir.Aktaş kazasının XIX. yüzyılda bağlı bulunduğu Viranşehir sancağı 1811'de kurulmuş, 1845'te Mecidiye adını almış, 1870'te yürürlüğe giren İdâre-i Umûmiye-i Vilayet Nizamnamesi ile lağvedilmiş olup, Viranşehir sancağına bağlı kazalar Kastamonu vilayetine bağlanmıştır. Ancak, 18 Temmuz 1865 tarihli bir belgeden anlaşıldığına göre; büyük ve gelişmiş bir merkez olması, Bolu ve Kastamonu'ya uzaklığı sebebiyle ahalinin mağdur olması ve asayişin temininde güçlük çekilmesinden dolayı Safranbolu kaza merkezi yapılarak, Aktaş nahiyesi de kendisine bağlanmıştır. Günümüzde bu köyler Karabük merkeze bağlıdır.Anahtar Sözcükler : Temettuat, Aktaş, Viranşehir, Karabük

In 19th century, Ottoman State made some recordings to identify the tax and status of revenues. This records known as `Temettuat`. This notebooks are called as `Temettuat notebooks` which issued with household-based and household income. This notebooks give us important information about agriculture, farming, trading and groups of profession with demographic and economic structure of the state. The principle in the records; eveyone give a tax to the state according to the presence of everyone's gain and assets, and collecting as an specific order which was prepared with a designated method.In this study, six `Temettuat notebooks` were examined between the years of 1844 and 1845 of the township of `Aktaş` depending to the `Viranşehir Sanjak`. The administrative, socio-economic and cultural structures of the villages depending to the township of Aktaş has been examined belonging to 1844-1845. When we search the notebooks of `temettuat` of the township of `Aktaş` between the years of 1844 and 1845; it was determined that the township of Aktaş consist of 6 district councils and 16 villages. when we look to the demographic and economic structures of this villages, ıt was observed that total 187 households are available but some of them has not any house number, and population was recorded about 950 people, generaly their economy is based to agriculture and farming, besides that forested lands are too much in this region, people make a living by forest (profession groups such as gum collectors, shell collectors, firewood collectors are determined). At the present time the householders are make a living by agriculture and livestock breeding and this villages are depending to the center of Karabük province. `Viranşehir Sanjak` is established in 1811, which that the township of Aktaş was depending to the 19th century. It was named as `Mecidiye ` in 1845. It was extinctioned in `Documents of Province of Public of Administration` which was effectuatet in 1870, the towns depending to the Viranşehir Sanjak are connected to the Kastamonu Province. But it is understood by a document dated as 18th of July in 1865, Safranbolu made as a township center, because it was a big and advanced city, and the people ara suffered from the distance is too far to the Bolu and Kastamonu provinces, and it have difficulty in providing peace, the town of Aktaş is connected to the center of Safranbolu. At the present time this villages are depending to the center of Karabük Province.Keywords : Temettuat, Aktaş, Viranşehir, Karabük