Sadreddin Konevî ve Molla Fenârî`nin Fâtiha tefsirlerinin metod ve muhteva yönünden değerlendirilmesi

Abstract

Tefsir türleri içerisinde yer alan işari tefsir, tasavvuf erbabından sadır olan, bir takım gizli anlam ve işaret yollarıyla ortaya çıkan ve Kur'ân'ın zahir manası ile bağdaştırılması mümkün olan bir tefsirdir. İşari yorumculuk sadece tasavvuf ehli arasında yaygın bir ilim iken, bu ilmi sistemleştiren ve buna tahkik değeri kazandırıp diğer aslî ilimler içinde yer almasını sağlayan İbn Arabi olmuştur. İbn Arabi'nin eserlerinde görülen ve üzerinde durduğu en önemli konulardan biri de vahdet-i vucud görüşüdür. Bu görüşü ile kendisinden sonra gelen birçok müfessiri etkilemiş ve sonrasında birçok eserde bunun etkileri görülmüştür. İbn Arabî'nin görüşlerini daha yaygınlaştırıp sistemleştiren en önemli isimlerden birisi de Sadreddin Konevî'dir. Sadreddin Konevî'nin işari olarak kaleme alınmış en hacimli kitabı Fatiha sûresi tefsiridir. Bu eser, derin manalar ihtiva eden ve vahdet-i vucud etkisinin kendisinde tamamen ortaya çıktığı kapsamlı bir eserdir. İşari tarzda yazılan tefsirlerinden birisi de, Konevi'nin Fatiha sûresinin şerhi kabul edilen ve Molla Fenârî tarafından kaleme alınan Fatiha sûresi tefsiridir. Molla Fenarî de İbn Arabî'den etkilenen ve görüşlerini benimseyen bir müfessirdir. Sadreddin Konevî Anadolu Selçuklu döneminde, Molla Fenâri ise Osmanlı'nin ilk döneminde yaşamış önemli şahsiyetlerdir. Aralarında dönemsel farklılıklar olmakla beraber her ikisin ortak noktası, İbn Arabi'nin görüşlerini benimsemeleri ve Fenârî'nin eserinin, Konevi'nin eserinin şerhi mesabesinde olmasıdır.

The insignial exegesis which has been one of the kinds of the exegesis, is a exegesis that has emanated by İslamic mysticism competent, has occured by some secret meaning and insignia ways and that is possible to be accomodated to the apparent meaning of Qur'an. Whereas, insignial interpretivism was a widespread science among only the İslamic mysticism competent, İbn Arabi has systematized and supplied to be in the other essential sciences by adding investigation value. One of the most important issues that has been seen in the works of İbn Arabi and that İbn Arabi has dwelled on, is the view of unity of existence. By this view, he has effected many glossators after him and also the effects of this view have been seen in many works. One of the most important names, who has been the students of him for many years and systematized and popularized his views morely is, Sadreddin Konevi. The most sizable book of Sadreddin Konevi, which has been penned as insignial, is the exegesis of Surah Al-Fatihah. This work is an overall work in which has inclusive deep meaning and emanated the effect of the unity of existence completely. One of the exegesises that has been written in insignial method is, the exegesis of Surah Al-Fatihah, which has been accepted as the paraphrase of Surah Al-Fatihah of Konevi and has been penned by Molla Fenari. Molla Fenari is a glossator who has been effected from İbn Arabi and has adopted the views of him. Sadreddin Konevi and Molla Fenari are the important individualities that Sadreddin Konevi lived during the period of Anatolian Seljuk, Molla Fenari lived during the first period of Ottoman. Although there is periodic differences between them, the common point of both of them is that, they have expounded the exegesis of Surah Al-Fatihah as insignial in the light of the views of İbn Arabi and they have been accepted as subsidiary of eachother.