12-17 yaş arası yetim çocuklarda primer başağrısı sıklığı ve klinik özellikleri

Abstract

Başağrısı insanoğlunun uygarlığın ilk dönemlerinden beri yaşadığı neredeyse evrensel bir deneyimdir. Erişkin başağrılarının çocukluk ve adölesan dönemde başladığı bilinmektedir. Son 30 yıl içinde gelişen teknoloji ve değişen yaşam tarzı ile birlikte çocuk yaş grubunda sıklığı giderek artmıştır. Başağrısı, çocukların ders başarılarını sosyal aktivitelerini ve aile ilişkilerini oldukça etkilemektedir. Epidemiyolojik çalışmalarda boşanmış ebeveyn veya ebeveyn kaybı, çocuklarda başağrısı için risk faktörü olarak gösterilmiştir. Çocukluk döneminde yaşanan stresli yaşam olaylarının hipotalamik-pitüiter-adrenal sistem döngüsü bozuklukları ile amigdala ve nükleus akumbens'de dopamin artışı, seratonin azalmasına ve seratonin ile benzodiyazepin reseptörlerinin ekspresyonunda azalmaya neden olarak başta başağrısı olmak üzere kronik ağrılı durumlara neden olabileceği öne sürülmüştür. Bu bilgilere dayanarak çalışmamızda 8 yaşından önce babasını kaybetmiş çocukların alındığı bir okulda en sık görülen primer başağrılarından migren ve GTBA sıklığını, klinik özelliklerini, tetikleyici faktörlerini, komorbidite gösteren durumları, başağrısının günlük yaşama etkilerini ve eşlik eden duygusal ve davranışsal problemleri araştırmayı amaçladık.Çalışmamızı babasını kaybetmiş çocukların sınav ile alındığı ve yatılı olarak eğitim gördükleri bir okulda yaptık. 12-17 yaş grubunda 415 öğrenci çalışmaya dahil edildi. Her sınıfta okulun rehberlik öğretmeni ve çalışmayı yürüten nöroloji asistanı eşliğinde 20 sorudan oluşan başağrısı sorgulama formu, 5 sorudan oluşan PedMIDAS ölçeği ve 25 sorudan oluşan Güçler ve Güçlükler Anketi'ni doldurmaları istendi. Anketler ICHD-II tanı kriterlerine göre değerlendirilerek sınıflandırıldı, PedMIDAS ölçeği ile başağrısı nedeniyle kısıtlılık yaşanan gün sayısı hesaplandı, Güçler ve Güçlükler Anketi http://www.sdq.com internet sitesinden cevaplar girilerek raporlandırıldı. Çocuklar 12-14 yaş ve 15-17 yaş gruplarına ayırılarak sonuçlar karşılaştırıldı.12-14 yaş grubunda migren %24,4, GTBA %35,4 olmak üzere primer başağrısı sıklığı %59,8 bulundu. 15-17 yaş grubunda ise başağrısı sıklığı %59,7 idi ve bunun %23,6'sını migrenliler oluştururken, %36,1'i GTBA tanı kriterlerine uymaktaydı. 12-14 yaş grubunda migren ve GTBA, kız ve erkeklerde benzer oranlarda iken 15-17 yaş grubunda migrenin kızlarda ve GTBA'nın erkeklerde fazla olduğu görüldü. Ülkemizde daha önce benzer yaş gruplarında yapılan çalışmalarda başağrısı sıklığı %34,1 ve %52,2 olarak bulunmuşken, çalışma grubumuzda başağrısı sıklığı daha yüksek bulunmuş ve bunun çocukların taşıdığı risk faktörleri nedeniyle olabileceği düşünülmüştür (10) (12). Ayrıca kronik migren ve kronik GTBA daha önce yapılan çalışmalardan çok daha sık bulunmuş ve yaş ilerledikçe kronikleşmenin arttığı gözlenmiştir. Sık başağrısı olan bu çocukların PedMIDAS skorlarının da daha önce yapılan okul temelli prevalans çalışmalarına göre yüksek olduğu dikkati çekmiştir. GTBA'sı olan çocuklarda duygusal ve davranış problemleri toplumla benzer oranlardayken, migren başağrısı olanlarda duygusal sorunların anlamlı olarak farklı olduğu görülmüştür.Çocukluk döneminde ebeveyn kaybı gibi stresli bir yaşam olayı yaşamış çocuklarda başağrısı sıklığının topluma göre yüksek bulunması ve kronik olmaya eğilim göstermesi altta yatan patofizyoloji ile uyumlu bulunmuştur. Kronik başağrısı oranının yüksek olması da günlük yaşamda başağrısının yarattığı kısıtlılığı arttırmaktadır. Migren tanısı alan olgularda duygusal sorunların fazla bulunması ise hastalığın esas olarak santral sinir sistemi kaynaklı olduğunu desteklemektedir. Çocukluk döneminde ebeveyn kaybı gibi stresli bir yaşam olayı yaşayan vakalarda kronik başağrıları açısından önlem alınmalı ve ağrılı durumların tedavisi kronikleşmeden yapılmalıdır.

Headache is almost a universal experience of man since first era of civilization. Headache of adult is considered to start at childhood and adolescent period. During last 30 years, its frequency at childhood has been increased in parallel to developing technology and altered life style. Headache highly affects school success, social activity and familial relationship of children. Epidemiological studies showed divorced parents or death of a parent as risk factors for headache in children. Stressful life experiences during childhood were suggested to lead to chronic painful conditions, mainly headache, by leading disorders in hypothalamic-pituitary-adrenal system cycle and increased dopamine, reduced serotonin and also decreased expression of serotonin and benzodiazepine receptors in amygdale and nucleus accumbens. Based on this background in our study we aimed to investigate the prevalence of most frequently occurring headache migraine and TTH, clinical features, triggering factors, co-morbid conditions, effects of headache on daily life and associated emotional and behavioral problems in a school enrolling only children whose father has been died before 8 years old of age of children.We conducted our study in a boarding school enrolling fatherless children following an exam. 415 students at 12 to 17 years old were included in the study. At each classroom, students were asked to complete headache questionnaire form consisting from 20 questions, PedMIDAS scale of 5 questions and Strengths and Difficulties Questionnaire of 25 questions with the accompaniment of school guidance counselor and neurology research assistant conducting the study. Questionnaires were classified by assessing according to ICHD-II diagnostic criteria; number of disability days due to headache was calculated by PedMIDAS scale; Strengths and Difficulties Questionnaire was reported following entrance of responses into webpage http://www.sdq.com. Results were compared in stratified groups of children according to 12 to 14 years old and 15 to 17 years old of age.Prevalence of primary headache was 59,8% in age group of 12 to 14 years old, being 24,4% for migraine and 35,4% for TTH. Prevalence of headache was 59,7% in age group of 15 to 17 years old and 23,6% of this consisted of migraine and 36,1% met TTH diagnostic criteria. Proportion of migraine and TTH was similar in age group of 12 to 14 years old, while migraine was more frequent in girls and TTH was more in boys in age group of 15 to 17 years old. In previous study conducted in our country in similar age groups, prevalence of headache was 34,1% and 52,2%; however in our study group prevalence of headache was higher and this was considered to be related to risk factors of children (10) (12). In addition, chronic migraine and chronic TTH were highly frequent than previous studies and an increase in chronicity of condition has been associated with advancing age. PedMIDAS scores of these children with frequent headache were also higher than that has been determined in other previous school-based prevalence studies. Emotional and behavioral problems in children with TTH were in similar proportion with population, but emotional problems in children with migraine were significantly different.Higher prevalence and chronicity trend of headache in children subjected to stressful life conditions such as death of parents during childhood were consistent with underlying pathophysiology. High ratio of chronic headache also increases the disability of daily life due to headache. Presence of more emotional problems in cases with migraine supports the view that the disease is mainly originated from central nervous system. Measures should be taken for chronic headache in cases subjected to stressful life conditions such as death of parents during childhood and treatment of painful conditions should be initiated before chronicity.