Ya`kûb Afvî ve tefsir anlayışı: Netîcetü`t-Tefâsîr Fî Sûreti Yûsuf bağlamında

Abstract

Bu çalışmada tefsir mirasının önemli bir halkasını teşkil eden Osmanlı dönemi tefsir eserlerinden Netîcetü't-Tefâsîr fî Sûreti Yûsuf adlı eser incelenmiştir. Eser Celvetî şeyhi, müfessir Ya'kûb Afvî'ye aittir. Ya'kûb Afvî Efendi hem âlim hem de şeyh olma özelliğiyle dikkat çekmektedir. Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Afvî Efendi'nin hayatı ve eserleri hakkında birinci el kaynaklara ulaşılarak geniş bilgi verilmektedir. İkinci bölümde ise müellifin eseri Netîcetü't-Tefâsîr fî Sûreti Yûsuf, Kur'ân ilimleri ve tefsir metodolojisi açısından tahlil edilmiştir. Yazma halinde bulunan eserde dil bilimsel ve tasavvufî değerlendirmelerin ağırlıklı olarak yer aldığı görülmüştür. Yer yer vaaz üslûbunun da kullanıldığı bu eserin eğitici yönünü de vurgulamak gerekir. Temel olarak müfessirin rivâyet ve dirâyet metodunu kullandığı söylenebilir. Afvî Efendi âyetleri başka âyetler, hadisler, sahâbe ve tâbiîn kavli, Arap şiiri, kırâat vecihleri ve israilî bilgilerle tefsir etmiştir. Dirâyet itibarîyle de sarf, nahiv, belâgat, fıkıh ve kelâma dair değerlendirmeler yapmıştır. Tasavvufî açıdan ise müellifin âyetlerden çeşitli remizler ve kıssadan hisseler diyebileceğimiz öğütler çıkarma gayreti içinde olduğu görülmüştür. Afvî Efendi'nin tasavvufî yorumlarının işârî ve itibarî yoruma dayalı istidlâller olduğu söylenebilir. Anahtar Kelimeler: Tefsir, Osmanlı, Ya'kûb Afvî, Netîcetü't-Tefâsîr, Kur'ân, Celvetî.

In this study, a work called Neticet al-Tafasir Surati Yusuf, one of the works of Ottoman Era that forms an important ring of the heritage of tafsir, has been studied. The work belongs to the analyst Ya'gub Afwi who is the sheik of Calwati. Ya'gub Afwi Efendi is known both as a scholar and a sheik. The study consists of two parts. In the first part, extensive information is given by reaching the main sources about the life and works of Afwi Efendi. In the secand part Neticet al-Tafasir Surati Yusuf, the work of writer is analyzed in terms of the science of Quran and the methodology of tafsir. It is largely seen that linguistic and sufistic evaluations take part in the work that is in the form a manuscript. It is necessary to emphasize the educational view of this work in which sermon style sometimes is used. Basically, it can be said that the analyst have used the method of story and wisdom. Afwi Efendi has interpreted the verses of the Quran with the information of other verses, hadiths, the companions of the prophet Mohammed and the word of Tabiin, Arabic poem, the styles of reading and İsraili knowledge. Regarding the wisdom, he has made evaluations in terms of morphology, syntax, rhetoric, fiqh, and Islamic theology. From the point of view of sufistic, it is seen that the writer is in an effort of giving advice that we can call various sings and the moral from the verses. It can be said that the sufistic tafsirs of Afwi Efendi are proofs based on sufistic and nominal comments. Keywords: Tafsir, Ottoman, Ya'gub Afwi, Neticet al-Tafasir, Quran, Calwati