Türkiye`nin enerji bağımlılığının dış ticareti üzerine olan etkisi (1988-2017 yılları arasındaki dönem)

Abstract

Enerji faktörü günümüzde ülkelerin iktisadi ve sosyal refah artışlarında önemli bir yere sahiptir. Sanayi üretiminin artması, gelişen teknoloji ve nüfus oranındaki artışlar enerjiye olan ihtiyacı arttırarak enerjinin iç ve dış politikada önemli bir rol almasına sebep olmuştur. Bu nedenle gerek gelişmiş gerek gelişmekte olan gerekse az gelişmiş ülkeler için enerji arz ve talebi büyük önem arz etmektedir.Yenilenemeyen enerji kaynaklarının yetersiz olacağı öngörüsü ülkeleri alternatif enerji kaynakları arayışına yönelterek, enerji politikalarının da bu yönde şekillenmesine neden olmuştur.Ülkelerin sürdürülebilir ekonomik kalkınma hedefini gerçekleştirebilmelerinde enerji kaynaklarını etkin bir biçimde kullanmaları önemli bir role sahiptir. Fakat fosil enerji kaynaklarının dünya yüzeyinde eşit bir şekilde dağılmaması enerji kaynak bakımından yetersiz ülkeleri enerjide bağımlı konuma getirmektedir. Türkiye'de 1980 sonrasında uygulanan ihracata dayalı dışa açık model ile tarım sektörünün önemi azalmış sanayi ve hizmet sektörünün önemi artmıştır. Buna bağlı olarak da bu dönemde ülkemizde sanayi ve nüfus artışı beraberinde enerji tüketiminde artışı getirmiştir. Bu değişim enerji tüketiminde daha çok fosil kaynaklara olan talebi arttırmıştır. Ülkemizde bu kaynakların sınırlı olması da Türkiye'yi enerjide bağımlı konuma getirmiştir.Türkiye ekonomisi diğer birçok ülke ekonomisi gibi enerji talebi yüksek bir ülkedir. Fakat Türkiye'nin enerji üretimi, enerji tüketimini karşılayamadığı için enerjide dış ülkelere bağımlı konumdadır. Küresel dünyada enerjinin öneminin her geçen gün artması enerji bağımlılığı ve dış ticaret ilişkisinin birçok çalışmaya konu olmasına neden olmuştur.Bu çalışmada 1988- 2017 yılları arasında Türkiye'nin enerji bağımlılığının dış ticareti üzerine etkisinin olup olmadığı analiz edilmiştir. Çalışmamızın I. bölümünde enerji kaynakları açıklanarak dünya enerji kullanımı incelenmiştir, II. bölümde, Türkiye'de enerji potansiyeli ve kullanımı ele alınmıştır, III. bölümde enerji tüketimi ve dış ticaret ilişkisi açıklanmış olup tezin son bölümü olan IV. bölümde enerji tüketimi ve dış ticaret ilişkisi ekonometrik yöntemler kullanılarak analiz edilmiştir. Analizimizde ARDL sınır testi yaklaşımı kullanılmıştır. Bu test sonucunda uzun dönemde sermaye oluşumu net enerji ithalatını etkilemektedir. Nitekim sermaye oluşumuna verilen önem ve yapılacak yatırımlarla birlikte enerji ithalatını azaltıcı yönde bir etki yapacaktır. Sabit sermaye yatırımlarına yapılacak olan her bir yatırım enerji ithalatını azaltıcı ve cari açığın kapanmasına yardımcı olacaktır. Ayrıca uzun dönemde artan kişi başına gelir düzeyi de net ithalat üzerinde uzun dönemde etkisi olmaktadır. Kısa dönem analizleri değerlendirirsek döviz kuru ve cari açık net enerji ithalatını kısa dönemde etkilemektedir.Anahtar Kelimeler: Enerji; Enerji Bağımlılığı; Yenilenebilir Enerji; Dış Ticaret; Türkiye'de Dış Ticaret

Today, the energy factor has an important place in the economic and social welfare increases of countries. Increasing industrial production, increasing technology and increase in population ratio have increased the need for energy and caused energy to play an important role in domestic and foreign policy. Therefore, energy supply and demand are very important for both developed and underdeveloped countries.The foresight that the non-renewable energy sources will be insufficient has led to the shaping of energy policies by directing countries to the search for alternative energy sources.The foresight that the non-renewable energy sources will be insufficient has led to the shaping of energy policies by directing countries to the search for alternative energy sources.Effective use of energy resources in countries to achieve sustainable economic development has an important role. However, the fact that fossil energy sources are not distributed evenly on the world surface makes the countries which are insufficient in terms of energy resources depend on energy.The importance of the agricultural sector outside the open model based on exports imposed after 1980 in Turkey has increased the importance of the industrial and services sectors declined. Accordingly, in this period, industry and population growth in our country has led to an increase in energy consumption. This change increased the demand for fossil resources in energy consumption. In our country, the limited resources at this position has brought Turkey dependent on energy.Energy demand in many other countries, such as Turkey's economy is higher a country's economy. But Turkey's energy production is position dependent on foreign countries for failing to meet energy in energy consumption. The increasing importance of energy in the global world has led to many studies on the relationship between energy dependency and foreign trade.Between 1988- 2017 were analyzed in this study whether the effects of foreign trade of Turkey's energy dependence. In the first part of our study, energy resources are explained and the energy use of the world is examined, II. In section, the energy potential and use are discussed in Turkey, III. In this section, energy consumption and foreign trade relationship are explained. In this section, energy consumption and foreign trade relationship are analyzed by using econometric methods.ARDL boundary test approach was used in our analysis. As a result of this test, long-term capital formation affects net energy imports. As a matter of fact, with the importance given to capital formation and investments to be made, it will have a decreasing effect on energy imports. Each investment in fixed capital investments will help to reduce energy imports and close the current account deficit. In addition, the long-term per capita income level has a long-term effect on net imports. If we evaluate the short term analyzes, the exchange rate and the current account deficit affect net energy imports in the short term.Keywords: Energy: Energy; Energy Addiction; Renewable energy; Foreign trade; Foreign Trade in Turkey