XX. yüzyıl başlarında Kafkas halklarının siyasi mücadelesi kapsamında Kuzey Kafkasya Dağlıları Birliği Cumhuriyeti

Abstract

Kafkasya, Asya ile Avrupa'nın önemli bir kesişme noktasını oluşturmakla beraber, ekonomik, siyasal ve kültürel açıdan da kaynaşma bölgesi durumundadır. Türkiye'de karışık bir bölge olan Kuzey Kafkasya konusunda yapılan çalışmaların azlığı sebebiyle, Kuzey Kafkasya'nın siyasi tarihine, bölgenin stratejik açıdan önemine, ezeli düşmanı Rusya ile olan ilişkilerine ve tarihte kısa süreli olarak varlığını sürdürmüş az bilinen Kuzey Kafkasya Dağlıları Birliği Cumhuriyeti hakkında bilgi vermek ve bu alanda daha sonra yapılacak araştırmalara kaynak niteliği taşıması maksadıyla çalışma kaleme alınmıştır. Çalışma hazırlanırken, temel kaynaklar olarak gösterilen İsmail Berkok'un `Tarihte Kafkasya`, Kadircan Kaflı'nın `Şimali Kafkasya`, Ahmet Hazer Hızal'ın `Kuzey Kafkasya Hürriyet ve İstiklal Davası`, John F. Baddeley'in `Rusların Kafkasya'yı İstilası ve Şeyh Şamil` kitapları ile Sefer E. Berzeg'in `Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti 1917-1922, Cilt I-II-III` kitapları kullanılmıştır. Kuzey Kafkasya hakkında yazılan birkaç tez olarak, Mevlüt Koçak'ın `Türkçe Yayınlarda (1917-1920) Kuzey Kafkasya'daki Siyasi Faaliyetler ve Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti` başlıklı yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Mesut Erşan'ın `Birinci Dünya Harbinde Osmanlı Devleti'nin Kuzey Kafkasya Siyaseti (1914-1918)` başlıklı doktora tezi ile Mitat Çelikpala'nın `Search for a common North Caucasian identity: The mountaineers attempts for survial and unity in response to the Russian rule` başlıklı yayınlanmamış doktora tezi kullanılmıştır. Bunların yanında konu ile ilgili yazılan önemli bir Rusça eser, Azerbaycan Türkçesi ile İngilizce makaleler çevrilip kullanılmış, en eskisi 1951 olan, 1953, 1957 ve sonrası yıllara ait yurt içi ve yurt dışındaki Kafkas aydınları, Kafkas diasporası ve Kafkasya konusundaki uzmanlar tarafından kaleme alınan makalelerin de yer aldığı çok sayıda dergi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı'ndan (BOA) çalışmaya katkısı olan arşiv belgesi ve konu ile ilgili raporlar olmak üzere ulaşılan tüm kaynaklar objektif bir şekilde analiz edilerek çalışmada kullanılmıştır. Ayrıca bu çalışmada kullanılmak üzere İstanbul Birleşik Kafkasya Derneği ile Kafkas Araştırma Kültür ve Dayanışma Vakfı'nın (KAFDAV) yardımları ile önemli bazı kaynaklara da ulaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Kafkasya; Kuzey Kafkasya; Dağlılar; Müridizm; Rusya; Kafkas Müslümanları; Dağlı Cumhuriyeti.

In addition to being an important crossing point for Asia and Europe, the Caucasus is also a region of economic, political and cultural integration. Due to the lack of studies conducted in Turkey about the North Caucasus that is a complicated region, this research aims to provide information about political history of the North Caucasus, its strategically importance, its relationship with its eternal enemy Russia and The Mountainous Republic of the Northern Caucasus which lasted very short and is known little. It also aims to be a source for the researches to be carried out later in this field.While the study was prepared, the basic resources that are `Caucasus in History` by İsmail Berkok, `North Caucasus` by Kadircan Kaflı, `North Caucasus Freedom and Independence Case` by Ahmet Hazer Hızal, `Russian Invasion of the Caucasus and Sheikh Shamil` by John F. Baddeley and `Republic of North Caucasus 1917-1922, Volume I-II-III` by Sefer E. Berzeg were used. As to the theses written about the North Caucasus, `Political Activities in the North Caucasus in Turkish Publications (1917-1920) and the Republic of North Caucasus` unpublished master's thesis by Mevlüt Koçak, `North Caucasus Politics of the Ottoman Empire in the First World War (1914-1918)` doctoral thesis by Mesut Erşan and `Search for a common North Caucasian identity: The mountaineers attempts for survial and unity in response to the Russian rule` unpublished doctoral thesis by Mitat Çelikpala were reviewed. In addition to these, an important Russian work regarding this topic and articles written in English and Azerbaijan Turkish were translated and used in this study. All resources including a number of journals dating back to 1951, 1953, 1957 and so on, in which there are articles written by experts on Caucasian intellectuals at home and abroad, Caucasus diaspora and Caucasus, an archive document contributing to the work of the Prime Ministry Ottoman Archive Department and reports written on the topic were analyzed and used in the study. In addition, some important sources to be used in this research were obtained thanks to Istanbul United Caucasus Association and Caucasus Research Culture and Solidarity Foundation.Key Words: Caucasus; The North Caucasus; Mountaineers; Muridism; Russia; Caucasian Muslims; Mountainous Republic.