19. yüzyıl Osmanlı Saray mobilyaları: Batılılaşma etkisi ve biçimsel açıdan yemek kültüründeki değişim süreci

Abstract

Bu çalışmada, Batı dünyasında endüstrileşme çağı olarak anılan 18 ve 19.yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşanan sosyokültürel değişimler incelenecektir. Osmanlı İmparatorluğu özellikle 19.yüzyılda Tanzimat Fermanı'nın (Gülhane Hattı Hümayunu) ilanı ile birlikte önce askeri düzende ve devlet idaresinde, sonra sosyal ve toplumsal konularda çeşitli yenileştirme hareketlerine girişmiştir. Bu hareketlerin başında devletin yönetim merkezi olan yeni Sarayların inşası ve burada uyulan yeni diplomatik protokol kuralları gelmektedir. Saray özelinde başlayan bu değişim zamanla halka yayılarak Osmanlı İmparatorluğu'nun sosyokültürel bağlamda biçimsel dönüşümünün göstergesi olarak ele alınabilir. Konuyu biçimsel ve teorik düzlemde en iyi takip edebileceğimiz örnekler arasında olan yemek mobilyaları ise çalışmanın esas araştırma problemini oluşturmaktadır. Batılılaşma etkisi ile birlikte Osmanlı'nın dış ve iç politikaları da değişmeye başlamış, özellikle dış devletlerle olan protokoller gereği Saray bünyesinde verilen yemek davetlerinde Batılı yemek düzenine ait mobilyalar kullanılmaya başlanmıştır. Bunun sonucunda yüzyıllardır alışılagelmiş yer sofrası, sini gibi ürünlerin yerini masa ve sandalyeye bıraktığı gözlemlenmektedir. Çalışmada yemek yeme eyleminin Osmanlı'da nasıl, niçin ve ne zaman biçimsel değişime uğradığını; özellikle yabancı ülkelerin hükümdarlarına verilen ziyafet törenlerinden örneklemelerle açıklanması amaçlanmaktadır.

The primary focus of this research is to examine the socio-cultural changes that took place in Ottoman Empire during the18th and 19th centuries which also were called as the Industrial Revolution period in the Western world. The Ottoman Empire, especially in the 19th century, attempted various renovation movements firstly in military orders and governmental management next to socio-cultural issues by the announcement of Tanzimat. Actions like eating and sleeping were being formally changed in Ottoman Empire?s Palace life along with including the change in Western style interiors and furniture. This study?s fundamental subject can be defined as questioning the socio-cultural change that happened in Dolmabahçe, Beylerbeyi and Yıldız Palaces through the conceptual relationship of the use of Western furniture examples which were started to being used in Ottoman Palaces. The main issues on examples for following the subject through theoretical and practical concepts were the dining furniture as which they provide the base of this research study. It is observed as a result of abovementioned practice where use of lowered tables (sini) which were used for centuries were changed with dining tables and chairs of the new approach due to the effect of Westernization. Within this study, it is also purposely desired to explain how, why and when had the action and gesture of eating in Ottomans was subjected to have formally changed by giving examples from the banquet ceremonies given for the honor of Foreign States? monarchs.