Modeling retail structural change of İzmir using a dynamic spatial interaction model

Abstract

öz Tüm gelişmiş ekonomilerde önemli sektörlerin başında gelen perakende sektörü her zaman kent morfolojisinin mühim öğelerinden biri olmuş, kentler geliştikçe ve yayıldıkça perakende sektörü de gelişmiş ve değişmiştir. Küreselleşen dünyada değişen koşullar, son yirmi yılda sektörde kayda değer dönüşümler meydana getirmiştir. Yeni mağaza formatiarının ortaya çıkışı, perakende zmcMerinin yaygınlaşması, kent dışı ve çeperlerinde büyük alan kaplayan perakende alanlarının oluşması bunlar arasında sayılabilir. Sektör ölçeksel, organizasyona! ve coğrafi açıdan önemli değişimler geçirirken, kentsel mekan da bu değişimlerin sahne bulduğu alanlar olmuştur. 1980'lerden sonra yaşanan küresel ekonomik dönüşümlerin etkisi altında Türkiye'de de perakende endüstrisi ve perakende çevresi dramatik değişimlere sahne olmuştur. Türkiye'de perakende sektörü halen pek çok sayıdaki küçük, bağımsız, ve tek mekana sahip perakendecilerin egemen olduğu bir durum arz etse de, büyük ölçekli perakendecilerin pazar paylan ve mekansal yaygınlıkları hızla artmaktadır. Özellikle büyük kentlerde, yerli ve yabancı perakende zincirleri perakende çevresini yeniden yapılandırmakta ve bir dönüşüm dayatmaktadır. Tüm perakendecilik kollan arasında en derin değişim gıda perakendeciliğinde yaşanmaktadır, bu bağlamda çalışma, İzmir'de gıda perakendeciliğinde yaşanan yapısal değişimin mekansal sonuçlarım araştırmaktadır. Hipermarket ve supermarket gibi büyük ölçekli gıda perakendecüerinin yaygınlaşması pek çok küçük, bağımsız perakendecinin ayakta kalmasını olumsuz etkilemektedir. Artan rekabet ortamı, yapısal olarak organize perakendecilerin baskınlığını arttırdığı, küçük Ölçekli perakendecilerin ise sayısal ve hacimsel olarak küçüldüğü bir perakende çevresi doğurmaktadır. Eğilimlerin devam etmesi durumunda ise, yaşanan bu değişimlerin, perakende çevresinde ve kentsel coğrafyada önemli ve kestirilemeyen mekansal etkileri olacağı açıktır. Dolayısıyla, perakende çevresinde yaşanan yapısal değişimleri ve kentsel mekana etküerini her yönüyle inceleyen çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır ki karar üreticiler ve plancılar, bu yeniden yapılanma sürecine daha iyi katkılar sağlayabilsinler. Bu yönde bir katkıda bulunmayı amaçlayan çalışma, kentsel perakende sisteminde süregelen yeniden yapılanma sürecinin ve bu sürecin olası mekansal sonuçlarının bir 'dinamik mekansal etkileşim modeli' (dynamic spatial interaction model) kullanarak modellenip modellenemeyeceği sorusunun cevabım aramaktadır. ıı

ABSTRACT Retailing, one of the most important sectors in all developed economies, has always been the prominent element of urban morphology, and evolves as the city evolves and expands. The last two decades have witnessed considerable changes in retailing throughout developed countries such as, the emergence of new store formats, the increased prevalence of retail chains, the development of out-of-town and edge-of-town retail parks accompanying with the changing conditions of globalized world. Since the sector has undergone major changes in scale, organization, and geography, the urban spaces have been the scene of these ongoing changes. Under the influence of global economic transformation after 80's, there have also been dramatic changes in retail industry and retail environment in Turkey. Despite the sector in Turkey is still dominated by large number of small, independent, and single location retailers, market share and spatial prevalence of large-scale retailers' have been increasing rapidly. Especially in major cities of the country, both international and domestic retail chains have been imposing a transformation and restructuring the urban retail environment Among all the areas of retailing, food retailing stands out as having seen the most profound changes in Turkey. With respect of this, the study explores the spatial consequences of the structural change of food retailing system in Izmir. The prevalence of large-scale food retailers such as hypermarkets and supermarkets has negative effects on the survival of many small-independent retailers. The increasing competition has led to a changing retail structure with the dominance of organized retailers where the number of small-scale retailers and their total size are decreasing. As the trends continue, this will have important and unpredictable spatial influences on urban retail environment and urban geography. Obviously, there is a strong need for a study exploring changes in retail structure and its influences in urban spaces so that policy makers and planners could take into consideration and help restructuring of this transformation process better. For this purpose, the study explores if the ongoing restracturing process of retailing and its possible geographical consequences can be modeled using a dynamic spatial interaction model as a device to be able to predict the future transformations.