The effects of improvement plans on urban transformation process in illegal built up/squatter areas in Turkey: Izmir and Ankara cases

Abstract

? Ülkemizin son elli yıldır yaşamakta olduğu kentleşme sorunları bugün pek çoksektörde yaşanan ve giderek yoğunlaşan problemler zincirini de beraberindegetirmektedir. 1950'lerle birlikte başlayan göç, tüm kentsel sorunların temelinde yatannedendir. Göçle birlikte ortaya çıkan ekonomik ve sosyal sorunlar, fizik mekana dayansımış ve ilk gecekonduların ardından, zaman içinde yasadışı yapılanmaya dönen bir süreç başlamıştır. Önceleri kontrolsüz gelişen ve hızla büyüyen kentler, göçle gelensosyal yapı ve bir o kadar da mekan sorunları artan nüfus, politikasızlık ve adeta buçarpık yapıya prim veren politikalar ve süreçle birlikte, kentsel sorunlar içindençıkılmaz bir hal almıştır. Ancak önümüzdeki 10 yıllarda nüfus artış hızının önemlioranlarda azalacağı Devlet Istatistik Enstitüsü tarafından belirtilmektedir. Nüfus artışhızının azalması ve hükümet politikalarının da, gecekondu alanlarının dönüşümüüzerine odaklanması, gelecek yıllarda kentsel dönüşümün ön plana çıkacağınınipuçlarını vermektedir.Bu anlamda, tez çalışması kapsamında Türkiye'de, özellikle 1980 sonrasıdönemde geckondulaşmış/kaçak yapılaşmış alanlarda oluşan dönüşüm süreçleri detaylıbir şekilde incelenmiştir. Bu alanlardaki dönüşüm süreçlerini somut bir şekilde ortayakoyabilmek için, 1980 sonrası dönemdeki, aynı dönüşüm süreçlerini yaşamış olan ikifarklı örnek seçilmiştir. Çünkü aynı ıslah imar planı uygulanmış olan farklı gecekondubölgelerinde farklı dönüşüm süreçleri ortaya çıkmıştır. Buna göre, farklı iki çalışmaalanı olarak Ankara-Çankaya Belediyesi ve İzmir-Konak Belediyesi'ndekigecekondulaşmış/kaçak yapılaşmış alanlarında gerçekleştirilen ıslah imar planlarıincelenmiş ve dönüşüm süreçleri analiz edilerek, oluşmuş olan farklı dönüşüm süreçleriortaya konulmuştur.Çalışmanın temelinde, daha çok büyük şehirlerin ve metropollerin bir sorunuolarak karşımıza çıkan gecekondu ve kaçak yapılaşmış alanlardaki kentsel dönüşümsüreçlerinin incelenmesi ve somut olarak ortaya konulması düşüncesi yatmaktadır.Türk kentlerinin yerleşik dokusu içerisinde yani gecekondu/kaçak yapılaşmışalanlarında son yıllarda yaşanmakta olan ve bu çalışmanın ana konusu olan bir kentseldönüşüm türünün ne ve değişim sürecinin nasıl ve ne tür koşullar altında oluştuğununirdelenmesine yöneliktir. Bu çalışmada, piyasa temelli gerçekleşen kentsel dönüşümsüreçlerinin, bireylerin kendi başlarına veya bir müteahhit öncülüğünde hangi koşullarve organizasyonel yapı içinde gerçekleştiğini öğrenebilmek için, Ankara-Çankaya veİzmir-Konak Belediyeleri ıslah imar planı uygulanmış olan gecekondulaşmış/kaçakyapılaşmış alanlar, -iki farklı kentteki örneklerle karşılaştırılmalı olarak detaylı birşekilde incelenmiştir.

? Today, urbanization problems which have been experienced in the past fiftyyears in our country have also brought about other deep-rooted problems in othersectors. The migration which started in the 1950s is the major cause of all urbanproblems. The social and economic problems that arose after migration, latermanifested themselves in the physical space; and after the emergence of the firstsquatter houses a process that later turned into a practice of continuous illegal buildingconstruction was to begin. Urban problems have turned into an impasse due to theuncontrolled development and cities spreading hastily towards their peripheries, thechanging social structure of cities after migratory waves, continuously mounting spatialproblems, lack of policies, an even policies promoting these developments. However, it isstressed by the State Statistics Institute that the speed of population increase will godown significantly in next decades. The decrease in population rate and the focusing ofgovernment policies on the transformation of squatter areas give hints for the fact thaturban transformation will always be on the agenda in the following years.In this sense, within the scope of this thesis study, especially the transformationprocesses which formed in the squatter/illegally constructed areas of the post 1980s inTurkey were investigated in detail. In order to present an objective picture of thetransformation processes in those areas, two different samples which experienced thesame transformation process in the post 1980 period were selected because differenttransformation processes emerged in different squatter areas where the sameimprovement plan was applied. Along with this, as two different work areas, theimprovement plans which were applied in the squatter/illegally constructed areas inAnkara-Çankaya and Izmir-Konak municipalities were investigated, and thetransformation processes were analyzed and the two different processes were reflected.At the basis of this study lies the need for investigating the urban transformationprocesses in squatter and illegally constructed areas, which seems especially to be aproblem of big towns and metropolitan cities, and also the thought of identifying theproblem objectively. This study aims at identifying urban renewal form and how thetransformation process has developed, and under what sort of conditions within thepresent settlement of the Turkish cities, in other words in squatter or illegally-constructed areas in recent years. In this study, in order to find out under whatconditions and in which organizational structure market-based urban transformationprocesses were realized by individuals and in the leadership of constructors, thesquatter/illegally constructed areas in Ankara-Çankaya and İzmir-Konakmunicipalities, where improvement plans were applied, were comparativelyinvestigated.