The constitution of power relations in spaces of industrial production: The case of four Sümerbank campuses in the Aegean region

Abstract

Endüstriyel üretim mekanları 18. yüzyıldan itibaren ortaya çıkmışlardır. Başlangıçta farklı üreticileri bir arada toplayan, üretim araçlarının yatırımcı tarafından sağlandığı fakat her bir üreticinin kendi adına üretim yaptığı bu mekanlar zamanla sermaye adına üretim yapacak bir biçimde dönüşmüşlerdir. Bu değişimin ana dinamiğini yüksek kar beklentisi ve verimlilik talebi oluşturmuştur. Verimlilik talebi üretim ve çalışanların denetimi ihtiyacını gerektirmiş, buna parallel olarak mekan da biçim değiştirmeye başlamıştır. Bu süreçte teknolojik buluşların, üretim sistemlerindeki ve yapı teknolojilerindeki yeniliklerin de payı olmuştur. Bununla birlikte endüstriyel mekanlar iktidarının emek gücüyle ilişkilendiği alanlardan biri haline gelmiş ve toplumun iktidarın talepleri doğrultusunda biçimlenmesinde araçsallaşmıştır.Bu tez endüstri mekanlarının biçimlenmesinde etken olan bu dinamiklerin Türkiye sanayi yapılarının oluşumunda ne kadar etkili olduğunu araştırmaktadır. Tezde, öncelikle; mekanın iktidar ilişkilerinin kurulmasında nasıl araçsallaştığı, endüstriyel üretim mekanının oluşum süreçleri ve Türkiye'de iktidarın dönüşüm süreçleri üzerine kapsamlı bir araştırma yapılmıştır. Bu araştırma ile Türkiye'de sanayi yapılarının nasıl biçimlendiğinin anlaşılabileceği teorik, kuramsal bir çerçeveye ulaşmak hedeflenmiştir.Türkiye'de erken dönem sanayi yapıları içerisinde böyle bir çalışma için en uygun örnekleri Sümerbank fabrikaları oluşturmaktadır. Bu nedenle tezin inceleme alanı olarak Sümerbank'ın İzmir çevresindeki tekstil fabrikalarını oluşturan Nazilli, İzmir, Manisa ve Bergama fabrikaları seçilmiştir. Endüstriyel üretim mekanlarının biçimlenmelerinde etken olan, verimlilik, disiplin ve gözetim gibi dinamiklerin seçilen örneklerin biçimlenmesinde ne kadar etkili oldukları araştırılmıştır.Sonuç olarak, araştırma incelenen fabrikaların tasarımında modernleşme ideallerinden çok verimlilik, disiplin ve gözetimin önemli olduğunu ve bu mekanların resmi ideolojinin sınıfsız toplum yaratma savına rağmen sosyoekonomik sınıfların oluşumunu hızlandırdığını göstermiştir.

Places of industrial production, emerged in the 18th century, were originally places where different manufacturers would use the same space together. These early factories provided the tools and machinery needed, but each manufacturer would conduct its own production separately. This mode of production went through transformations to increase productivity and efficiency for high profit. Correspondingly, the demand for efficiency resulted in strict surveillance of workers and production. The realization that space has potentials in administering ?efficiency? and ?surveillance? led to a transformation in the morphology of industrial space. In the same process, technological inventions, new ideas on production methods and construction technologies all had undeniable effects. However, industrial sites were ultimately transformed into places where the ruling power would directly control the labor force.This study focuses on power relations played out in industrial space through a study of four Sümerbank factories namely Nazilli, İzmir, Bergama and Manisa. A comprehensive research is conducted on the instrumentalization of industrial space in the administration of power relations and on the development of industrial space. Data related to cases of the study were collected through field trips, archival research and interviews with some ex-employees of the factories. These factories are analyzed in terms of ?efficiency?, ?discipline? and ?surveillance? which are influential in the formation and transformation of the industrial space.It is concluded that these factories were mainly shaped according to efficiency and productivity as it was in the rest of the world rather than according to ideals of modernization solely and that they were places where new socioeconomic classes were formed regardless of the state ideology which preached a class-free society.