Bölgesel gelişme için sektörel rekabetçilik: TRC2 Diyarbakır-Şanlıurfa bölgesi

Abstract

Ticaret tüm dönemlerde ülkelerin ekonomik büyümesinin vazgeçilmez bir parçası ve tetikleyicisi olmuştur. Dünya Bankası (2009), ticaretin büyümeyi teşvik eden faktörlerin merkezinde olduğunu belirtmiştir. İçinde bulunduğumuz küreselleşme çağında üretim ve ticarette sınırlar ve mesafelerin önemi azalmış, ticaret küreselleşerek ekonomik düzeni dönüştürmeye başlamıştır. Yeni ekonomik düzende coğrafi sınırların yerini ağsal sistemler almakta, bu sistem içinde güçlü bağlantıları olan ekonomiler gelişmekte ve refahlarını artırabilmektedir. 1980'ler ve 1990'larda ticaretin küreselleşmesiyle birlikte gelişmekte olan ülkeler hızlı büyüme sürecine girmişlerdir. Bu durumun bölgesel eşitsizliklere yansıması, Türkiye'nin de içinde bulunduğu gelişmekte olan ülkelerde, yatırımların daha rekabetçi olan daha gelişmiş merkezlerde ve metropollerde yoğunlaşması şeklinde olup eşitsizlikleri arttırmaktadır. Diğer yandan, yapılan ampirik çalışmalar dışa açık büyüme ve ticaretin orta ve uzun vadede ülkelerde eşitsizliklerin azalmasını sağladığını göstermektedir. Dünya Kalkınma Raporuna göre (2009); bölgesel eşitsizliklerle mücadelenin sürdürülebilir yolu bölgelerin dengeli büyümesi değil, ihracat kaynaklı büyüme ve ekonomik entegrasyonun teşvikidir.Bu tez kapsamında Türkiye'nin bölgesel gelişme projelerinin başında gelen GAP içerisinde yer alan ve zengin üretim potansiyeline sahip TRC2 Diyarbakır-Şanlıurfa Bölgesi, sektörel rekabetçilik, ihracat ve ekonomik entegrasyon bağlamında ele alınmaktadır. Birinci bölümde eğilimler, sorunlar ve fırsatlar ortaya konularak araştırma konusu ortaya konulmuş, ikinci bölümde araştırmanın kuramsal dayanağı oluşturulmuştur. Üçüncü bölümde Türkiye'de bölgesel gelişme, ihracat, dışa açılma ve rekabetçilik konuları incelenmiştir. Dördüncü bölümde TRC2 Bölgesinin ekonomik yapısı ve dış ticareti incelenmiştir. Beşinci bölümde TRC2 Bölgesi ekonomisi ve sektörleri rekabetçilik analizleri ile incelenmiş, bölgenin rekabetçi sektörleri, çeşitliliği ve ekonomik entegrasyonu ortaya konulmuştur. Elde edilen sonuçlar düşük çeşitlilik ve bağlantılılığa karşın, Diyarbakır ve Şanlıurfa ekonomilerinde ihracatta rekabetçi güce sahip sektörler olduğu, yükselen sektörlerin varlığının entegrasyonu artıracak olumlu gelişmeler olduğunu, ancak bölgede nitelikli ürünlerin ihracatının artırılması ve çeşitlendirilmesinin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bölgenin rekabetçiliğini artırmak ve dışa açılmasını sağlamak için izlemesi gereken temel iki amaç rekabetçilik ve iç ve dış pazarlara bağlantıların sağlanmasıdır. Bölgenin ihracatta göreli üstünlüğe ve rekabetçi potansiyele sahip sektörleri olan `gıda ürünleri ve içecek`, `tarım ve hayvancılık`, `metalik olmayan diğer mineral ürünleri`, `elektrikli makine ve cihazlar`, `ağaç ve ağaç ürünleri` gibi sektörlerde ölçek ekonomilerinin sağlanması, ihtisaslaşma ve kümelenme politikalarının izlenmesi, markalaşma ve yenilikçiliğin artırılması ile rekabet gücünün artırılması gerekmektedir. Diğer yandan bölgenin dışa açılması ve ekonomisinin gelişmesi için erişilebilirlik ve bağlantılarının artırılması, eğitim politikalarıyla bölgenin beşeri sermayesinin ve nitelikli işgücünün artırılması sağlanmalıdır.

Trade and export has always been indispensable part and trigger of the economic growth of the countries. The World Bank's World Development Report (2009) puts trade at the heart of the factors promoting growth. In the era of globalization, boundaries and distances has less importance, globalization of trade changed the economic system. In this new system regions and cities which has strong ties and relationships with international markets can strengthen the economy and arise welfare. With the globalization of trade in the 1980s and 1990s developing countries have entered a period of rapid growth. As for regional disparities, especially in developing countries, including Turkey, as investments concentrate in metropolitan areas, regional disparities increases. On the other hand, the empirical studies shows that trade and opennes lead to reducing regional disparities in the medium and long term. According to the World Development Report (2009) the best way to deal with territorial inequality is not through `spatially balanced growth,` but through the promotion of growth resulting from increases in trade and economic integration.The aim of the thesis is to examine the economy of TRC2 Diyarbakır-Şanlıurfa Region, located in GAP which is one of the leading regional development project of Turkey, within the context of competitiveness and export oriented development. Different methods are used to find out the economic characteristics and competiveness of sectors. As method of the study; in order to determine the basic and competitive sectors of regional economy, location quotient technique and revealed comparative advantage was used. In the first part, the trends, challenges and opportunities are introduced and the goal and method of the research are identified. In second part, theoretical basis is determined. In the third part, regional development and competitiveness in Turkey, exports, trade opennes issues were examined. In the fourth part, the economic structure and foreign trade of were examined. In the fifth part, economy and sectors of Diyarbakır-Şanlıurfa Region are examined by competitiveness analysis, competitive sectors of the region, diversity and economic integration has been demonstrated.The results obtained in the context of thesis show that despite low diversity and connectivity, Diyarbakir and Sanliurfa economies have competitive industries in international trade increasing their concentration in regional economy. On the other hand results also show that there are rising industries increasing their exports and competitiveness in regional economy that contribute sectoral diversity and economic development in region. According to the finding of the LQ and RCA analyses the basic and competitive industries of region are `manufacturing of food products`, `wood and wood products`, `non-metallic and mineral products`, `textile and wearing apparel products`. As for rising sectors increasing their concentration over the five years manufacturing furniture, basic metals and of electrical equipment in the regional economy. In order to increase competitiveness and economic integration of TRC2 Region, the region should succeed two main objectives; increase its competitiveness and its industries' and to be integrated with domestic and international markets. To increase competitiveness the region should achieve economies of scale and agglomeration, and clustering in competitive and rising industries and branding and innovation in this industries and firms. On the other hand to development of regional economy and increase openness, accessibility and connectivity of region should be strengthened and labor of region should be empowered with education and training to build local skills.