Bankalarda kredi portföyü ve kredi riski yönetimi

Abstract

T.CKADİR HAS ÜNİVERSİTESİSOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜFİNANS VE BANKACILIKYÜKSEK LİSANS TEZİBANKALARDA KREDİ PORTFÖYÜ VE KREDİ RİSKİ YÖNETİMİDanışmanYrd.Doç.Dr.M.Hasan EKENHazırlayanTaner GÜRKAN2003.09.03.01İSTANBUL-2005İÇİNDEKİLERKISALTMALAR......................................................................................................................ITABLOLAR, ŞEKİLLER, GRAFİKLER............................................................................IIGİRİŞ.........................................................................................................................................1BİRİNCİ BÖLÜMBANKALARDA KREDİ YÖNETİMİ VE İŞLEVLERİ1.1.Kredi Kavramı ,Önemi,Grupları ve Türleri...................................................................31.1.1.Kredi Kavramı..................................................................................................................31.1.2.Kredinin Önemi.................................................................................................................51.1.3.Kredinin Türleri.................................................................................................................61.1.3.1.Müşteri Kullanımı Açısından..............................................................................71.1.3.1.1.Kurumsal Krediler................................................................................71.1.3.1.2.Bireysel Krediler................................................................................121.1.3.1.2.1.Bireysel Kredilerin Türleri..................................................131.1.3.1.2.1.1.Tüketici Kredisi....................................................131.1.3.1.2.1.1.1.Tüketici Kredileri Türkiye Uygulaması.131.1.3.1.2.1.2.Taşıt Kredileri.......................................................141.1.3.1.2.1.3.Konut Kredileri.....................................................151.1.3.1.2.1.4.Kredili Mevduat....................................................151.1.3.1.2.1.5.Tüketici Finansmanına Yönelik Krediler..............151.1.3.1.2.1.6.Kredi Kartları........................................................151.1.3.1.2.2.Bireysel Kredilerin Yararları...............................................161.1.3.1.2.2.1.Bankalar Açısından...............................................161.1.3.1.2.2.2.Müşteriler Açısından.............................................161.1.3.1.2.2.3.Satıcılar Açısından ...............................................161.1.3.2.Nitelik Yönünden..............................................................................................161.1.3.2.1.Nakdi Krediler....................................................................................171.1.3.2.2.Gayri Nakdi Krediler..........................................................................171.1.3.3.Vade Yönünden.................................................................................................171.1.3.3.1.Kısa Vadeli Krediler...........................................................................171.1.3.3.2. Orta Vadeli Krediler..........................................................................171.1.3.3.3. Uzun Vadeli Krediler........................................................................181.1.3.4.Teminat Yönünden............................................................................................181.1.3.4.1.Teminatsız Krediler............................................................................181.1.3.4.2. Teminatlı Krediler.............................................................................181.1.3.5.İzin Yönünden...................................................................................................181.1.3.6.Kaynak Yönünden.............................................................................................181.2. Kredi Yönetiminin İşlevleri.............................................................................................191.3. Kredinin Yasal Çerçevesi................................................................................................201.3.1. Bankalar Kanununa Göre Kredinin Tanımı........................................................201.3.2 .İştiraklere Yönelik Kredi Sınırları.......................................................................211.3.3.Banka Ortaklarına ve Mensuplarına Kredi Sınırı.................................................211.3.4.Gerçek ve Tüzel Kişilere Kredi Sınırı..................................................................22İKİNCİ BÖLÜMKREDİ DEĞERLİLİĞİ AÇISINDAN FİNANSAL ANALİZ VE DİĞER ANALİZTEKNİKLERİ2.1.Temel Verilerin Düzenlenmesi ve Değerlendirilmesi.....................................................232.1.1.Veri Kaynakları....................................................................................................242.1.1.1.Araştırma Kurumlarının Verileri...........................................................242.1.1.2. Banka Bilgileri......................................................................................242.1.1.3. Firmanın Finansal Tabloları.................................................................242.1.1.4. Müşteri Ziyaretinde Edinilen Bilgiler..................................................252.1.1.5. Diğer Kaynaklar...................................................................................252.2. Bilgilerin Değerlendirilmesi ve Göstergelerin Düzenlenmesi......................................252.2.1. İşletme Sahipleri Değerlendirme Göstergeleri....................................................272.2.2. İşletme ya da Üretim Tesislerine İlişkin Göstergeler..........................................282.2.3. Genel Ekonomik ve İşkoluna İlişkin Göstergeler...............................................292.2.3.1.Ekonomik Göstergeler......................................................................................292.2.3.2. İşkolu Göstergeleri...........................................................................................302.3. İşletme Verilerinin Analizi..............................................................................................312.3.1.Nakit Akışı Analizi...............................................................................................312.3.1.1.Kredilendirmede Nakit Akışının Hesaplanması....................................322.3.1.1.1. ?Nakit Akışı? Temel Unsuru Olarak Net Dönem Karı..........342.3.1.1.2.Amortismanların ve Uzun Süreli Karşılıkların FinansmanEtkileri...................................................................................................342.3.1.2.İşletmenin Gelir Sağlama Gücünü Belirleme Ölçüsü Olarak NakitAkışı..................................................................................................................352.3.2. Fon Akım Analizi................................................................................................392.3.2.1.Fon Kaynakları......................................................................................392.3.2.2.Fon Kullanımları...................................................................................402.3.3. Rasyolar Yoluyla Müşteri Analizi.......................................................................402.3.4. Efektif Öz sermaye ve Kredi Değerliliği.............................................................412.3.5. Başabaş Noktası Analizi......................................................................................422.3.6. Diğer Analiz Teknikleri......................................................................................422.3.6.1. Teknik Açıdan Kredi Değerliliği..........................................................422.3.6.2. İşletmenin Pazarlama Sisteminin Değerlendirilmesi............................432.3.6.3. Yeni Kurulan İşletmelerde Kredi Değerliliği İncelemelerininÖzellikleri..........................................................................................................442.3.6.3.1. Yeni Firmalarda Kişisel Kredi Değerliliği............................442.3.6.3.2. Pazara Giriş Biçimi................................................................452.3.6.4.Derecelendirme Yoluyla Krediye Yaraşırlık İncelemeleri....................45ÜÇÜNCÜ BÖLÜMKREDİ RİSKİ YÖNETİMİ3.1.Kredi Riskinin Tanımı......................................................................................................463.2.Kredi Riskleri Yönetimi...................................................................................................483.2.1.Stratejik Risk Yönetimi........................................................................................483.2.1.1.İstenen Risk Seviyesinin Tespiti...........................................................493.2.1.2.Performans Ölçümü...............................................................................493.2.1.3.Sermayenin Dağıtımı(Capital Allocation).............................................503.2.1.4.Portföy Yönetimi...................................................................................503.2.1.5.Provizyon Ayırma.................................................................................513.2.1.6.Fiyatlandırma.........................................................................................513.2.2.Geleneksel Risk Yönetimi....................................................................................513.2.3.Entegre Edilmiş Risk Yönetimi............................................................................533.2.3.1.Referans ve Uygulama Şartları..............................................................543.2.3.2.Kredilerin Portföy Anlamında Yönetimi...............................................553.2.3.3.Uygulama Şartları .................................................................................553.2.3.3.1.Yönetim Komitesi ..................................................................553.2.3.3.2.Risk Yönetimi Grubu .............................................................553.2.3.3.3.Risk Yönetimi Fonksiyonu ....................................................553.2.3.3.4.Risk Yöneticileri.....................................................................563.2.3.3.5.Kredi Komitesi .......................................................................563.2.3.3.6.Kredi Departmanı...................................................................563.2.3.3.7.Kredi Kontrolü .......................................................................563.2.4.Risk Kontrolü.......................................................................................................573.3.Kredi Riski Ölçümünde Alternatif Yöntemler...............................................................593.3.1.Kredi Riskinin Ölçülmesi.....................................................................................603.3.2.Kredi Riski Ölçümünde Geleneksel Modeller.....................................................603.3.2.1.Ekspertiz Modelleri...............................................................................613.3.2.2.Kredi Skorlama Modelleri.....................................................................623.3.2.3.Lineer Olasılık Modeli ve Logit Model.................................................623.3.2.4.Lineer Diskriminant Modelleri.........................................................................643.3.2.5.Kredi Skorlama Modellerinin Eksik Yanları....................................................653.3.3.Yeni Modeller......................................................................................................663.3.3.1.Tarihsel Temerrüt Oranı Yaklaşımı.......................................................673.3.3.2.Sermayenin Risk Ayarlı Getirisi(RAROC)...........................................673.3.3.3.Creditmetrics.........................................................................................693.3.3.3.1.Kredi Derecelendirme Notunun Değişmesi............................713.3.3.3.2.Kredinin Değerlenmesi...........................................................723.3.3.3.3.Riske Maruz Değerin Hesaplanması......................................733.3.3.4.Credit Risk Plus.....................................................................................743.3.3.4.1.Temerrüt Oranlarının Olasılık Dağılımı.................................753.3.3.5.Modern Portföy Teorisi ve Kredi Portföyü Riski Ölçümü....................763.3.3.5.1.Modern Portföy Teorisi..........................................................773.3.3.5.2.KMV Portfolio Manager Modeli............................................793.4.Basel II ve Kredi Riski......................................................................................................813.4.1.Kredi Riski...........................................................................................................823.4.1.1.Standart Yaklaşım.................................................................................833.4.1.1.1.Devletlerden Alacaklar...........................................................843.4.1.1.2.Bankalardan Alacaklar............................................................843.4.1.1.3.Firmalardan Alacaklar............................................................853.4.1.1.4.Perakende Krediler Portföyü..................................................853.4.1.1.5.Standart Yaklaşımda Kredi Riski Azaltım Teknikleri............873.4.2.Dış Derecelendirme (Rating) Kuruluşları ve Seçilebilirlik Kriterleri..................893.4.3.İçsel Derecelendirme Yaklaşımı..........................................................................903.4.3.1.İçsel Derecelendirme Yaklaşımında Risk Kategorileri.........................913.4.4.Devletlerden, Bankalardan ve Firmalardan Alacaklar için Risk AğırlıklıAktiflerin Hesaplanması................................................................................................923.4.5.Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler (KOBİ) için Risk Ağırlıklı AktiflerinHesaplanması................................................................................................................943.4.6.Perakende Krediler İçin Kurallar.........................................................................943.4.6.1.İkamet Amaçlı Gayrimenkul Kredileri..................................................943.4.6.2.Nitelikli Dönen Perakende Krediler......................................................943.4.6.3.Diğer Perakende Krediler......................................................................943.5.Dünyada ve Türkiye'de Kredi Riski Uygulamaları......................................................953.5.1.Yeni Düzenlemeler-BIS.......................................................................................963.5.2. Türk Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler..........................................................97DÖRDÜNCÜ BÖLÜMKREDİLENDİRME SONRASI BANKA MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ4.1.Kredilendirme Sonrası İzleme ve Kontrol..............................................................984.1.1.Kredi Kontrolünün İşlevleri.....................................................................984.2.Kontrol Zamanı ve Yoğunluğu.............................................................................1014.2.1.Düzenli Aralıklarla Gözetim ve Kontrol................................................1014.2.2.Tehlike İşaretlerinin Belirlenmesi Durumunda Kontrol.........................1044.2.2.1.Problemli Kredileri İzleme Organizasyonu.............................1064.2.2.1.1.Organizasyon Kültürü...............................................1114.2.2.1.2.Problemli Kredileri İzleme Süreci............................1124.2.2.2.Problemli Krediler İçin Erken Uyarı Sistemi..........................1174.2.2.3.Problemli Kredileri Kurtarma Önlemleri.................................1184.2.2.3.1.Sistematik Veri Derleme...........................................1184.2.2.3.2.Müşteriler ile Görüşme.............................................1184.2.2.3.3.Müşterinin Finansman Planının Hazırlanması..........1204.2.2.3.4.Finansal Yapının Güçlendirilmesi............................121SONUÇ...................................................................................................................................124SUMMARY...........................................................................................................................127KAYNAKÇA.........................................................................................................................130KISALTMALARAB : Avrupa Birliğia.g.k : Adı Geçen KaynakBDDK : Bankacılık Düzenleme ve Denetleme KuruluBIS : Basel Bankacılık Gözetim ve Denetim KomitesiFYYP : Finansal Yönetim ve Yatırım Politikası DergisiİMKB : İstanbul Menkul Kıymetler BorsasıKOBİ : Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerOECD : Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği TeşkilatıÖFK : Özel Finans KuruluşlarıRAROC : Sermayenin Risk Ayarlı Getirisis : SayfaS&P : Standard & Poor'sTBB : Türkiye Bankalar BirliğiT.C.M.B : Türkiye Cumhuriyeti Merkez BankasıTTK : Türk Ticaret KanunuVaR : Riske Maruz Değerv.b. : Ve BenzeriITABLOLARTABLOI-Tüketici Kredileri.....................................................................................................14TABLO II-İşletme Sahiplerini Değerlendirme Kriterleri........................................................28TABLO III-İşkolunun Değerlendirme Kriterleri.....................................................................31TABLO IV-Nakit Akımının Hesaplanması.............................................................................33TABLO V-BBB Dereceli Kredi Borçlusunun Derecelendirme Notunun Bir Yıl İçerisindeDeğişme Olasılığı.....................................................................................................................71TABLO VI-BBB Notlu Kredi İçin Riske Maruz Değer Hesaplaması.....................................73TABLO VII-Basel I ve Basel II Arasındaki Temel Farklar.....................................................82TABLO VIII-Üç Büyük Rating Kuruluşunun Derecelendirme Notları...................................83TABLO IX-Ülkemizde Kurulacak Rating Kuruluşlarının Muhtemel Yapılanması.................87ŞEKİLLERŞEKİL I -Kredinin Türleri.........................................................................................................6ŞEKİL II-İş Stratejisi................................................................................................................48ŞEKİL III-Geleneksel Risk Yönetimi......................................................................................52ŞEKİL IV-Entegre Edilmiş Risk Yönetimi..............................................................................53ŞEKİL V-Limit Kontrolü.........................................................................................................58ŞEKİL VI-Rating Kuruluşlarının Yapılanması İçin Bir Öneri................................................88ŞEKİL VII-Risk İzleme Grubu Organizasyonu.....................................................................108ŞEKİL VIII-Riskli Krediler Organizasyonu ve Yönetim Yapısı...........................................109ŞEKİL IX- İzleme Grubunun Problemli Kredileri Gözetim Süreci.......................................113GRAFİKLERGRAFİK I-Kredi Paradoksu....................................................................................................77GRAFİK II-Banka Portföyü Çeşitlendirmesi..........................................................................79GRAFİK III-Devletlerden Alacaklar.......................................................................................84GRAFİK IV-Bankalardan Alacaklar.......................................................................................85GRAFİK V-Firmalardan Alacaklar.........................................................................................86GRAFİK VI-İçsel Derecelendirme Yönetimi..........................................................................91II

SUMMARYThe banks, established on economic system, are important institutions that providework of economy through collecting and distributing funds. The banks, acting in the creditmarket that is sensitive, exercise vital function in national and international level. Also, theyhave inevitable role in general eceonomic policy.Commercial banks operate in short-term and long-term money market. The crediteffects on the firm is more vital than the amount in the balance sheet because of the marginalcharacteristic. The firms use short-term bank credit to finance workin capital needs, currentasset especially for inventories and/or receivables.Multinational baks carry competition to the markets they enter. Parallel to thiscompetition, turkish banks have made much harder profit than after multinational banks. Inthis competitive market, one of the main conditions to protect prfitability is to reach optimumproductivity via using their fund for creating effective credit portfolio.Risk management is quality control system in financial institutions. Risk managementnatural part of portfolio management. Intense studies about credit risk, that stil go on, havebeen made in recent years. Most of these studies, are still developing and far from practicalusage. However, the only common part all of these studies is that they comprise liquid anddeveloped market. There is no information for the behaviour of non-liquid and less developedcountries.In spite of the fact that there is risk management models and ways, the main progressfor financial institution is that form organizational and management structure. To collectnecessary information individually by banks is important for compettition.Parallel to this,past information quality become more important than before.The main aim of effective credit portfolio risk management is to increase the returnaccording to risk. Although, there are a lot of aims for each financial institutions, the first aimof these firms is to maximize the shareholders? return. Other three aims for credit portfoliomanagement are management concentration risk, lagal adaptation and increasing the return.Improving and increasing banking service affect credit evaulation of commercial andindustrial segment. Generally, credit portfolio?s quality and profitability is seen as the mainreason of the success or unsuccess of the bank. The main reason of most bank bankruptanciesis incorrect evaulation of credit risk?s return, wrong credit decision given without thefollowing necessary step of credit process. In spite of this, credit evaulation process does notbe examined in theory sufficiently in Türkiye. The banks have evaluated their creditapplication using classic credit analyse method, till now. Credit management make itsdecision according to each application and does not consider interrelation of credits or effectson total portfolio.In recent years, credit have been evaulated according to portfolio approach,interrelation of each other and effects on total portfolio. This way, banks try to decrease itscredit risk with reducing the ratio of default credit to total credit portfolio.Our work comprise theoric side and explain how credit portfolio form for commercialbanks and what the methods use for credit risk management. The aim is to maximize thereturn from banks funds while minimizing the risk.Parallel to our study result, it is very useful giving importance below points when thecommercial banks form thei credit portfolio and manage their portfolios. These are,ï· The banks should consitute effective and healty credit policy.ï· Banks should have talented and experienced credit analyst to exercise the bank creditpolicyAlso,it needs to form information mechanism for credit evaulation.It has toshorten information process and decrease the cost of credit evaulation .High costs ofcredit evaulation is caused to decrease the number of credit sort or bank specialize theless credit areas.All of these, decrease credit diversification?s benefit for banks.ï· Bank should use portfolio management approach with classic analyse and evaulationprocess when they constitute credit portfolio.ï· Credit manager sholud prevent incorrect decision to follow credit evaulation?sfundamental principle.ï· Portfolio plan should be made carefully. Portfolio plan aim to measure all varianceand co-variance of asset?s return. It is not useful to measure one credit risk or onecustomer risk in practise. This process needs to define the events or factors that hashuge effects on credit. These events or factors comprise of interest rate, exchange rate,growth rate, relative labour cost and price of goods.ï· When the credit decision is made, it isnecessary to consider which credit, to whom,how much is given and what the interest rate is for portfolio. The aim is to increase theeffectiveness of market and present high return and low risk product. Parallel to theseaims, when the bank managers determine the price, they consider the bank?s strategy,market and cost for their success.ï· If there are correlations between risks that is affected by one or more factors , weakcredit?s weight is more than others in portfolio plan process. These types of credit?sreturn show common movement and has potantial variety.ï· Portfolio is evaulated totally. Domestic and foreign credit policy must be coordinatedto each other and the bank must consider other bank risk simultaneously. Risk andcredit valueness common criterias must allow to compare any two credits.ï· Turkey, preparing to enter EU, give an importance to portfolio management in creditevaulation to compete in bankin sector.