Banka portföyündeki kamu borçlanma senetlerinin ulusal mevzuat ve uluslararası standartlar çerçevesinde değerlemesi ve mali tablolarda sunumu

Abstract

Kamu borçlanma senetleri, bankaların finansal tablolarında halen önemli bir paya sahip olma özelliğini korumaktadır. Bu tezin konusu, kamu borçlanma senetlerinin değerleme ve finansal tablolarda sunumunun ulusal ve uluslararası yatırımcılar, kredi derecelendirme kuruluşları, BDDK, SPK ve vergi otoritesi vb. finansal tablo kullanıcıları ile finansal tabloları hazırlayanlar açısından öneme haiz olması sebebiyle ulusal mevzuat ve uluslararası standartlar açısından değerlemesi ve uygun portföy seçimini kapsamaktadır. Bu amaçla T.C. Hazine'sinin ihraç ettiği iç ve dış borçlanma senetlerinin ürün bazında özelliklerine değinilmiştir. Daha sonra bu ürünlere ilişkin unsurlar ve bu ürünlerin işlem gördüğü organize ve organize olmayan (tezgahüstü) piyasaların işleyişi ve nitelikleri anlatılmaya çalışılmıştır.Kamu borçlanma senetleri değerlemesinde kullanılan değer tanımları genel olarak açıklanmıştır. Sonrasında kamu borçlanma senetlerinin banka bilançosundaki portföy sınıflaması esas alınarak, her bir portföy için ulusal ve uluslararası muhasebe ve raporlama standartlarındaki değerleme esasları çerçevesinde muhasebe kayıtları yaratılmıştır. Muhasebe kayıtları, BDDK'nın 26.01.2007 tarih ve 26145(mükerrer) sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan, Tekdüzen Hesap Planı ve İzahnamesi Hakkındaki Tebliği'ne uygun olarak oluşturulmuştur. Kamu borçlanma senetlerinin kesin alışı, kesin satışı ve itfa durumları ayrı ayrı ele alınmıştır. Oluşan bu muhasebe kayıtlarının mali tablolara ne şekilde yansıdığı örnekler yardımıyla gösterilmiştir.Ulusal ve uluslararası muhasebe ve raporlama standartları dikkate alınarak, portföyler arası transferlere hangi koşullarda izin verildiği vb. durumlar incelenmiştir.Sermaye Piyasa Kanunu açısından kamu borçlanma senetlerinin değerlemesi ve finansal tablolarda sunumuna ilişkin inceleme yapılmıştır. Sermaye Piyasası Kanunu ile TFRS ve UFRS arasında değerleme ve sunumda ne gibi farklılıkların olduğu ortaya konulmuştur. Yine Türk Vergi Mevzuatı ve Türk Ticaret Kanunu açısından kamu borçlanma senetleri incelenmiştir.Tüm bu açıklamalar ışığında, portföy sınıflamasının Türkiye'deki bankaların mali tabloları üzerindeki etkisi araştırılmaya çalışılmıştır. UFRS ve TFRS'ye göre, finansal varlıklar, gerçeğe uygun değer farkı gelir tablosuna yansıtılan, satılmaya hazır ve vadeye kadar elde tutulması öngörülen olmak üzere değerleme yöntemleri farklı bu üç muhasebe portföyünde sınıflanabilmektedir ve temelde kullanılan değerleme yöntemleri, piyasa değeri ve iç verim yöntemidir. Özellikle piyasada volatilitenin yüksek olduğu dönemlerde bankanın mali tablo sonuçları, değerlemede piyasa değeri yöntemi kullanıldığında istikrarsız bir seyir izlemektedir. Bu çalışmada belirli bir periyottaki birbirini izleyen dönemler için piyasa fiyatları (İMKB, Bloomberg, TCMB) ve iç verimli fiyatlar kullanılarak, piyasa değeri ve iç verimli değer hesaplamaları yapılmış ve portföy sınıfına göre mali tablolara olan etkisi trend analizi yöntemi uygulanarak incelenmiştir. Böylece portföy sınıflamasında uygun portföyün seçimine ilişkin sonuçlara ulaşılmaya çalışılmıştır.

Government Bonds still continue to own significant part in the financial statements of banks. The subject of this study covers appropriate portfolio selection and the assessment of presentation & valuation in the financial statements of government bonds with respect to national legislation and international standards in consideration of the fact that presentation & evaluation in the financial statements of government bonds is important from the standpoint of those who prepare financial statements and also from the point of view of the users of financial statements, namely National & International Investors, Credit Rating Institutions, BRSA (Banking Regulation and Supervision Agency) , CMB (Capital Market Board) and Tax Authority. To this end, features of Domestic Government Bonds and Goventment Bonds (Foreign Borrowing) issued by Treasury of Republic of Turkey are examined in this study.Then, components of these bonds and operational process & qualifications of Organized Market and Over-The-Counter Market where these instruments are traded are explained.Definitions of values used to valuate Government Bonds are explained in general. Afterwards, based on portfolio classification of government bonds in balance sheet of banks, bookkeeping records are created within the framework of principles of evaluation in national & international accounting and reporting standards for each portfolio. Bookkeeping records are made in accordance with the Uniform Chart of Accounting Instructions gazetted on 26.01.2007 with the number 26145 by BRSA. Firm purchase, definite sale and repayment of government bonds are taken up seperately. The way bookkeeping records are reflected on financial statements is illustrated with the help of useful examples.In which conditions transfers among portfolios are allowed etc. is examined considering national & international accounting and reporting standards.Study is made regarding valuation and presentation of government bonds in financial statements according to Securities Exchange Act. Type of differences between Capital Market Board and TFRS & IFRS are explained. Government Bonds are examined from the standpoint of Turkish Tax Legislation and Turkish Commercial Code.In the consideration of above-mentioned explanations, the effect of portfolio classification upon financial statements of banks in Turkey are searched. According to IFRS & TFRS, financial assets are classified into three accounting portfolio, namely those which are held for trading (financial asssets where change is reflected to income statement), those which are available for sale, those which are held to maturity, with different evaluation methods. Basically, effective interest and MTM value methods are taken into consideration. Especially, in periods when volatility is high in market, financial statement results turn out to be instable if MTM value method is used. In this study, IRR and MTM value calculations are made by using market prices (ISE, Bloomberg,CBRT) for consecutive terms within a specified time period, and effect on financial statements according to portfolio classification is examined by using trend analysis method. Thus, results in regard to selection of appropriate portfolio in portfolio classification are tried to be achieved.