İlköğretim okul bahçelerinin çocuklardaki fiziksel aktivite eğilimi üzerindeki etkisinin katılımcı tasarım yöntemi ile belirlenmesi

Abstract

Obezite yaygınlığının insan sağlığını tehdit eden gelişimi, ilk kez çocukların tahmini yaşam sürelerinin anne ve babalarından daha kısa olacağı boyutlara ulaşmıştır.1 Türkiye'de de Sağlık Bakanlığı ?Obezite (Şişmanlık) ile Mücadele ve Kontrol Programı?nı oluşturarak bu konuda harekete geçmiştir. Kentlerde yetersiz açık alanların artışı ile çocukların gün içinde en çok kullandıkları dış mekan olan okul bahçeleri fiziksel aktivitenin artırılması ve obezitenin önlenmesinde önemli kaynaklardandır. 2Bu çalışmada, farklı fiziksel özelliklere sahip ilköğretim okul bahçelerinde okuyan çocukların fiziksel aktivite eğilimleri karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. 2010-2011 öğretim yılı içerisinde ana çalışmada kullanılacak materyal ve yöntemin denenmesi amacıyla İstanbul ili merkezlerinden rastgele seçilmiş bir okulda, beşinci sınıf düzeyindeki çocuklar ile pilot çalışma gerçekleştirilmiştir. Pilot çalışma sonrası materyallerin revize edilmesi ile İstanbul ili merkezlerinden rastgele seçimle belirlenen beş farklı okulda, beşinci sınıf düzeyindeki çocuklarla yapılan katılımcı tasarım atölye çalışmaları, anket ve Beden Kitle Indeksi (BKI) hesaplaması çalışmaları ile ana araştırma gerçekleştirilmiştir.Veri toplama araçlarında, katılımcı tasarım atölye çalışmaları çocukların fiziksel aktivite eğilimlerini ölçme amacı ile kullanılmıştır. Atölye çalışmalarında çocuklara okul planları ve pilot çalışmadan elde edilen aktiviteler verilerek, okul bahçelerini kendilerinin tasarlamaları istenmiştir ve tercihleri doğrultusunda fiziksel aktivite eğilimleri tespit edilmiştir. Atölye çalışmalarını takiben yapılan anket yolu ile çocukların rutin aktivitelerinin (okula ulaşım şekli, TV ve bilgisayar kullanımı, okul sonrası rekreatif aktiviteleri) ve okul bahçesindeki favori oyunlarının neler olduğu elde edilmiştir. Verilerin analizinde ?Tanımlayıcı İstatistiksel Analiz? (Descriptive Statistics) yöntemi kullanılarak, özelliklerine göre ?iyi-orta-kötü? olarak derecelendirilen okullardaki çocukların fiziksel aktivite eğilimleri karşılaştırılmıştır. Çocukların rutin aktiviteleri ile fiziksel aktivite eğilimi ve BKI değerleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Son olarak çocukların okul bahçesindeki favori oyunları, bu oyunların fiziksel aktivite ile olan ilişkisi ve kız ve erkek çocuklardaki seçim farklılığı incelenmiştir.Araştırma bulgularında örneklem grubunun % 31'inin obez ya da aşırı kilolu olduğu (%16 obez; %15 aşırı kilolu), her 5 erkek çocuktan birinin ve her 10 kız çocuktan birinin obez olduğu tespit edilmiştir. Okulların çevresel kalitesi arttıkça çocuklardaki fiziksel aktivite eğiliminin de arttığı bulgusu elde edilmiştir. Fiziksel aktivite eğilimi ölçülen obez ve normal çocukların değerleri karşılaştırıldığında, obez çocukların da normal çocuklarla benzer fiziksel aktivite eğiliminde olduğu tespit edilmiştir.Bu araştırma, ilkokul çağındaki çocukların kilolarından bağımsız olarak fiziksel aktivite istekliliklerini koruduğu bulgusunu elde etmiştir. Araştırma ayrıca uygun tasarlanmış ilkokul bahçelerinin sağlandığı takdirde, çocukların sağlıklı bireyler olarak yetişmesi için fark yaratabileceğine dair bulgular sunmaktadır.Anahtar Kelimeler: İlköğretim Okul Bahçesi, Obezite, Fiziksel Aktivite, Çocuklar, Katılımcı Tasarım

For the first time in the history, the prevalence of obesity that threatens the health of children to the extent that they may have a shorter life than their parents.1 In Turkey, the Republic of Turkey Ministry of Health sets a goal against obesity epidemic by ?Obesity Combat Program of Turkey 2010?. Due to inadequate open spaces in cities, school gardens remain as the single environment for children to spend most of their daytime and serve as the resource for physical activity. 2In this study, children?s tendency for physical activity from different school gardens were analyzed by comparing the characteristics of the school gardens. In the academic year 2010-2011, fifth grade students of a primary school from Istanbul was randomly selected to test the usability of the workshop material that was designed for this study. In the main study, with the revised materials from the pilot study, participatory design workshops, survey and Body Mass Index(BMI) calculations were carried out with fifth grade students from five primary schools that were randomly selected from Istanbul.The participatory design workshops were used in order to measure children?s tendency for physical activity as a tool for data collection. Students were given a plan layout of school and icons for their wishes and they were asked to design their own school playground that they wished for by using the workshop material provided from the pilot study, therefore, their tendency for physical activity was analyzed. Following the participatory design workshops, a survey was conducted to understand children?s daily routines (such as transportation to school, use of TV and computer, daily actvities after the school time) and to have a list of children?s favourite games at school gardens. The school gardens were categorized as ?low-middle-high? according to their characteristics and children?s tendency for physical activity from these schools were compared by using descriptive statistic method. The relation between daily routines of children and children?s tendency for physical activity and BMI results were examined. Finally, children?s favourite games at school gardens and their relation with physical activity were analyzed by including the differences between girls and boys? choices.According to the findings of the study, 31% of the children were found as obese or overweight (16% obese; 15% overweight) and the findings showed that one in every five boys and one in every ten girls were obese. The environmental quality of school garden was found to have a positive impact on children?s tendency for physical activity. Comparison of obese and overweight children?s tendency for physical activity were found as equal.This study shows that primary school children have similar willingness for physical activity regardless of their weight and in case of the properly designed school gardens can create the difference for children to grow as healthy individuals.Keywords: Primary School Gardens, Obesity, Physical Activity, Children, Participatory Design