Gaziantep Lala Mustafa Paşa Hanı ve koruma sorunları

Abstract

Gaziantep'te ticari işlevlerin yoğunluğu açısından ilk olma özelliği taşıyan Lala Mustafa Paşa Külliyesi ve külliyenin ana yapısı olan Lala Mustafa Paşa Hanı, kent içerisinde tarihi bilinen en eski ticaret yapısıdır. 16.yy sonunda inşa edilen han 19.yy da yeniden yapmaya varan büyük bir onarım geçirmiş, mevcut durumda ise fiziksel bütünlüğünü büyük oranda kaybetmiş ve koruma sorunları bulunmaktadır. Lala Mustafa Paşa Hanından başladığı kabul edilen tarihi ticari aksta 2008 yılında tamamlanan pek çok restrorasyon, sokak sağlıklaştırma ve çevre düzenleme çalışmaları yapılarak bu aksın kent hayatında aktif olarak kullanılması adına girişimlerde bulunulmuştur. Kentte ve tarihi ticari aksta oluşan tüm bu girişimler Lala Mustafa Paşa Hanı'nın da koruma sorunlarının ortaya konmasını zorunlu kılmıştır.Bu çalışma kapsamında, Lala Mustafa Paşa Hanının üzerinde yer aldığı coğrafya ve tarihçesi gelişimi, Ticari yolların ve Gaziantep'te ticaret mekanlarının gelişimi incelenmiş, Osmanlı öncesi döneminden itibaren han mimarisi ve Gaziantep hanları mimarileri incelenerek analojik çalışmalar yapılmıştır.Lala Mustafa Paşa, Vakfiyesi, Külliye ve külliyeyi oluşturan Bedesten, Mescid, Hamam, İmaret yapıları incelenmiş ve hanın geçirdiği tarihsel süreç tarihi ve kurumsal belgelerden, bilimsel ve yerel araştırmalardan yararlanılarak aktarılmaktadır.Külliyenin ana yapısı16.yy da inşa edilmiş Lala Mustafa Paşa Hanının konumu, plan ve mekan özellikleri, strüktürel özellikleri, kullanılan malzeme ve teknik, cephe ve bezeme özellikleri aktarılmaktadır.Lala Mustafa Paşa Hanının mevcut durumunun belgelenmesi ve koruma sorunları yapılan malzeme, dönem, hasar tespit analizleri ile irdelenmiş, restitüsyonu ve restorasyonu için kuramsal öneri modelleri geliştirilmiş ve çalışmanın sonuçları aktarılmıştır.Anahtar Kelimeler: Ayıntab, Gaziantep, Lala Mustafa Paşa, Külliye, Han, Hışva, Koruma Sorunları

The Complex of Lala Mustafa Pasha ( Külliye) and its main building Lala Mustafa Pasha Inn (Han) is the oldest intensive commercial building of the city which its historical background can be known in Gaziantep.It was built at the end of 16 th.century, had a big renovation at 19 th.century and at present time, the building almost lost its physical unity and has conservation problems.On the historical commercial axis which accepted as it begins from the Lala Mustafa Pasha Inn, many restorations, renovations projects, environmental settings has been completed in 2008 and this axis aimed to be use actively in daily urban life in the city.Within the scope of this study, the geographical and historical development of the area that Lala Mustafa Pasha Inn has been placed, the development of the commercial roads and the commercial places in Gaziantep has been examined. An analogical study has been done by surveying the Inn Architecture (Han Buildings) and Han buildings in Gaziantep beginning from the pre-Ottoman Period.Lala Mustafa Paşa Vakfiye(The official papers of the Complex), The Complex(Külliye)and Market Place(Bedesten), small mosque(mescid), the bath(hamam), the kitchen (İmaret) buildings have been examined and the historical survey of the Lala Mustafa Pasha Han are stated with the help of the historical and institutional documents and academic and local studies.The location of Lala Mustafa Paşa Han, the main building of the Complex built in 16th.century, the characteristics of its plan, place, structure, the material used in the building, the technical specifications, the facade and the decorations are stated. The determination of the current situation and conservation problems of Lala Mustafa Pasha Han are stated by analyzing the material, the period and the damages. Theoretical suggestions have been developed for restitution and restoration and the results of the study are explained.Key Words: Ayıntab, Gaziantep, Lala Mustafa Pasha, Complex, Inn, Hışva, Conservation Problems