Aczi Divanı (inceleme-tenkitli metin-dizin)

Abstract

ÖZET Bu çalışmada öncelikle, şimdiye kadar üzerinde fazla durulmamış olan Aczî Divanı'nın tenkitli metninin ortaya konulması hedeflenmiştir. Bunun yanında Aczî'nin hayatı, edebî ve fikrî kişiliği ve eserleri hakkında bilgiler de verilerek onun her yönüyle tanıtılmasına çalışılmıştır. Çalışma; `Aczî'nin Hayatı, Kişiliği ve Eserleri` ve `Divan'ın Tenkitli Metni` olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın sonuna bir de metinde geçen özel adları içeren `Dizin` eklenmiştir. Şairin asıl adı `Mustafa`, mahlası `Aczî` dir. 1805 tarihinde Edremit'te doğup orada yetişen Aczî, Kadiriyye ve Halvetiyye tarikatlarına intisap ederek mürşit sıfatıyla birçok müridini terbiye ve Divan'ını tertip etmiştir. Kısa bir süre Edremit'te nahiye müdürlüğü de yapan Aczî, 1866 tarihinde vefat ederek Edremit'in `Karayer` mevkiine gömülmüştür. XIX. yüzyılın âlim, arif ve mutasavvıf şairlerinden olan Aczî, eserlerini bediî endişelerden uzak tamamıyla didaktik gayelerle yazmıştır. Divan edebiyatının klasik mazmunlarını, teşbih ve mecazlarını kullanmakla birlikte, bilhassa hece vezni ve sade bir dille söylediği şiirleriyle Divan şiirini Halk şiirine yaklaştırmada başarılı olmuştur. Aczî'nin ulaşabildiğimiz tek eseri Divan'ıdır. Divan'ı içerisinde yer alan 116 beyitlik mesnevisi ve yapmış olduğu şerhleri ayrıca üzerinde durulmaya değer niteliktedir. Divan'ının ikisi yazma, birisi matbu olmak üzere üç nüshasına ulaşılmış ve bunlardan hareketle Aczî'nin elinden çıkması muhtemel olan nüsha ortaya konulmaya çalışılmıştır.

ABSTRACT We aimed in this work to present the critical edition of the Divan of Aczi, a classical poet on whom there has not been satisfactory studies so far. Beside his work, we have tried to give information about his life, works and his artistic qualities and personality. Our study consists of two main chapters: `His life, works and his artistic qualities and personality` and `Critical edition of his Divan` at the and of this study, the apperdix wich is including proper nouns in assey was added. Our poets first name was `Mustafa` but he used `Aczî` as his pen name. He was born and brought up in Edremit. Aczî became affiliated with Kadiriyye and Halvetiyye tariqas and educated many pupils after becoming a master in the tariqa, then he wrote his Divan. After serving as a mayor in Edremit for a short time he died there in 1 866 and was buried in what is called `Karayer` in Edremit. As being one of the important scholars and sufis of 19 century, Aczî have put forward his works with educational considerations in mind rather than aesthetic ones. He was successful in narrowing the gap between Divan poetry and Folk poetry. His poems were said in colloquial languagewith syllabic meter but at the same time contained classical cliches. The only known work of Aczî is his Divan at the moment. In his Divan a mesnevi consisting 116 doublets and expressions of some poems have aesthetic qualities which are worth to be studied. After reaching two handwritten manuscripts and one published script, we have tried to reconstruct the original manuscript produced by Aczî.