Tarihi kagir cephelerdeki bozulmaların ifadelendirilmesi için bir model önerisi ve modelin Galata-Pera bölgesindeki 19. yüzyıl yapılarında sınanması

Abstract

Yapılarda gözlenen hasar ve bozulmaların ifade edilmesi konusunda çeşitli meslek disiplinleri çalışmalar yürütmektedir. Tarihi yapılarda tespit edilen hasar ve bozulmalar, restorasyon alanında hazırlanan analitik rölöveler üzerinden görsel ve yazılı olarak aktarılmaktadır. Bu konuda farklı yöntemlerin kullanılmakta olduğu tespit edilerek, tez kapsamında ortak bir gösterim tekniğinin geliştirilmesi amaçlanmıştır.Öncelikle, mevcut yapılarda hasarları ve bozulmaları oluşturan nedenler ve ilgili araştırmalar incelenmiştir. Bunlar; yaygın yapı hasarları, yapı malzemesinin iç yapısının hasar oluşumuna etkisi, bina patolojisi, hasar ve bozulma oluşumuna dair gösterimler ve çeşitli uygulama örnekleri konularında olabilmektedir. Hasarların ve bozulmaların değerlendirilmesinde farklı bakış açılarının söz konusu olduğu belirlenmiştir. Bu incelemelerden yola çıkılarak, mimarlık disiplininde hasar inceleme aşamaları ortaya konulmuştur. Çalışmanın devamında, yapı hasarları konusunda bilgi içeren kaynaklar, hasar terimleri listesi oluşturmak amacı ile taranmış ve bu kaynakların yaklaşımları özetlenerek, gözlenen başlıca hasar ve bozulmalar, tanımları ve ilgili görseller ile, oluşturulan bir tablo üzerinde listelenmiştir.Çalışma, tarihi kagir dış duvar malzemelerinde gözlenen belli başlı bozulmalarla sınırlandırılmış ve analitik rölövelerde ortak bir gösterim tekniği ile ifade edilebilmelerine yönelik bir model önerisi geliştirilmiştir. Bu kapsamda; kagir dış duvar sistemlerinin ve malzeme bozulmalarının incelenecek özellikleri belirlenmiştir. Taşıyıcılık özelliğine sahip kagir bileşenlerin yığma/örme tekniğine göre bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş, kagir yığma sistemli yapıların dış duvarları ele alınmıştır. Ayrıca başlıca özellikler, katmanlar, fonksiyonlar ve malzemeler ile ilgili çeşitli bilgiler özetlenmiştir. Değerlendirmeye alınacak malzemeler, doğal taş, tuğla ve harç/sıva olarak sınırlandırılmış ve bu malzemelerde gözlenen bozulmalar, her bir malzeme için ayrı olarak ve oluşma nedenleri ile tablolara işlenmiştir.Hasarların ve bozulmaların restorasyon alanında hangi yöntemlerle sunulduğuna dair araştırmalar yapılmış ve analitik rölöveler incelenmiştir. Analitik rölövelerin hazırlanması için çeşitli yöntemler ve düzenlemeler mevcuttur. Farklı yapıların farklı sorunları olacağı bilgisinden yola çıkılarak, her bir yapıya özgü analitik rölövenin hazırlanmasının, başka bir ifade ile haritalamanın gerekliliği vurgulanmaktadır. Dolayısıyla, mevcut analitik rölövelerin yöntemlerini belirlemek üzere çeşitli örnek çalışmalar, içerikleri ve başlıca görsel düzenlemeleri incelenerek sunulmuştur, böylece analitik rölöve örneklerinde yer alan sunumlarda ve görsel düzenlemelerde saptanan belli başlı sorunlar, tez kapsamında değerlendirilmek üzere belirlenmiştir.Özellikle, hasar ve bozulmalar farklı lejant düzenlemeleri ve sunumlar ile ifade edildiğinden, ortak bir çalışma yönteminin belirlenmesi amacıyla, diğer disiplinlerdeki yaklaşımlar araştırılmıştır. Analitik rölövelerin oluşturulması yöntemlerine benzer gösterim tekniklerinin ve paralel yaklaşımların başka disiplinlerde de kullanıldığı görülmüştür.Coğrafya alanında, haritacılık çalışmaları aracılığıyla, dünyaya ve yeryüzüne dair çeşitli özellikler görsel olarak sunulmaktadır. Haritacılık mesleğinde kartografya, görsel çalışmaları düzenleyen bir disiplindir. Kartografya çalışma yöntemleri ve örnekleri, genelleştirme, grafik ifade, tematik harita, harita elemanları ve semboller olmak üzere gruplandırılarak, analitik rölövelerin geliştirilmesi amacıyla incelenmiştir. Görsel olarak ifadeleri kuvvetlendirmek amacıyla, tasarım bilgilerinden yararlanılabileceği de vurgulanmaktadır.Hasarlar - bozulmalar ile ilgili tüm incelemeler, analitik rölöveler ve haritacılık konularında benzer ve farklı yaklaşımlar saptanarak, çerçeve, başlık, lejant, bilgilerin gruplandırılması, grafik düzenlemeler ve seçimler açılarından değerlendirilmiştir.Mevcut durumda hazırlanan analitik rölöveler ve diğer disiplinlerdeki benzer çalışmalar incelenerek ve tespitler yapılarak, restorasyon çalışmalarında kullanılmak üzere, kagir dış duvarlarda gözlenen hasar ve bozulmalar ile ilgili ortak bir dilin oluşturulması için aşağıda adımları verilen çalışma yöntemi izlenmiştir;1. Yapı hasarları ve bozulmaları için gruplandırmaların/sınıflandırmaların incelenmesiTez kapsamında tüm hasar ve bozulmalar için ortak ifadeler belirlenmiş ve çeşitli kaynaklardaki gruplandırmalar/sınıflandırmalar örnek olarak incelenmiştir. Benzer özelliklerden yola çıkılarak, tez modelinde değerlendirilmek üzere bir gruplandırma çalışması tablo düzeninde sunulmuştur.2. Analitik rölöve çalışma aşamalarının belirlenmesiAnalitik rölövelerin hazırlanması sırasında yapılan yerinde incelemelere ve yazı-çizi aşamalarına ilişkin genel bilgiler derlenmiştir.3. Analitik rölöve çalışmalarının geliştirilmesi için mevcut düzenlemelerin incelenmesiAnalitik rölövelerin ortak bir dil oluşturmak amacıyla geliştirilebilmesi için, mevcut bilgilerin en doğru ve net bir şekilde aktarılmasını sağlayan bir model geliştirilmiştir. Bu modelde malzeme (hasar/bozulma), restorasyon (analitik rölöve) ve harita (kartografya) konuları değerlendirilmiştir.4. Yapı hasarları ve bozulmaları için ortak bir gösterim önerisiUygulama örneği için hasar ve bozulmaların ifade edileceği çalışma alanı, Galata-Pera bölgesinde 19.yy' ın ikinci yarısında inşa edilmiş kagir binaların cepheleri olarak belirlenmiştir.Uygulama örneğinde, Galata-Pera bölgesinde belirlenen yapıların kagir yığma dış duvarlarında gözlenen bozulmalar tespit edilerek, geliştirilen model ile sınanmıştır. Serdar-ı Ekrem Sokağı üzerinde bulunan üç kagir binanın ön cephelerinde gözlenen çeşitli hasarlar ve bozulmalar, yerinde incelemelerde bulunularak, fotograflar ile tespit edilmiş ve devamında analiz edilmiştir.Uygulama örneklerinde, ortak gösterim modelinin çalışma yönteminden ve harita çalışmalarından edinilen bilgilerden yararlanılmaktadır. Belirlenen bozulmalar katman olarak ele alınarak, görsel özellikleri ve gösterim tekniği belirlenmiştir. Bu bilgiler, ilgili cephelerin analitik rölövelerinin düzenleme ve sunum aşamasında değerlendirilmektedir.Belirlenen başlıca sonuçlar özellikle şunlardır:- Yapılarla ilgili genel incelemelerde veya belirli malzemelerde rastlanan hasar ve bozulmalar incelendiğinde, benzer yaklaşımların kullanıldığı tespit edilmiştir.- Farklı disiplinlerin çalışma yöntemlerinin birlikte değerlendirilmesi, sorunların belirlenmesinde ve çözümünde fayda sağlamaktadır.Tez kapsamında geliştirilen modelin, gelecekte yapılarda oluşan hasar ve bozulmaların belirlenmesinde, ifade edilmesinde ve analitik rölöve çalışmalarında değerlendirilmesi önerilmektedir.

Expressions of damages and deteriorations observed on buildings are carried out by various professional disciplines. Damages and deteriorations detected in historical buildings are visualized with analytical mapping prepared in restoration area. In this regard, because of different techniques to prepare analytical mapping, the thesis aims to develop a common technical method.In the first stage, causes of damages and deteriorations and related studies are researched. They are about common building damages, impact of the internal structure of the building material on the damage, building pathology, display formation of damage and deterioration and various examples of related studies. Different techniques are determined for the evaluation of damages and deteriorations. Starting from this point, presentation steps of damages and deteriorations have been searched in architecture. Subsequently, resources that contain information about damages and deteriorations are scanned and summarized. Major damages and deteriorations are listed on a chart with definitions and related images.In the following step, major damages observed on durable materials of exterior walls of historical masonry buildings are classified in order to develop a common technical method for presentation of analytical mapping.For this purpose, examined properties of materials and components of external walls of masonry systems have been determined. In the study, materials of masonry walls which are built as a part of the structural system have been studied. In addition, primary properties, layers, functions, materials and related information have been summarized. Natural stone, brick and mortar / plaster have been determined for evaluation and observation of damages and deteriorations of the materials, listed on a chart with reasons.As a result of the investigations, the presentation methods in restoration area of damages and deteriorations have been researched and related points of analytical mapping have been studied.Various methods and arrangements are available for the preparation of analytical mappings. Because there are different problems proper to different buildings, it is emphasized that each building has a unique analytical mapping. For determination of the methods of analytical mapping, various case studies and their contents and main visual arrangements have been studied and presented. As a result, main presentation problems and visual editing of analytical mappings have been studied for the evaluation as a part of the thesis.Because there are different legends and presentations for damages and deteriorations, approaches of other disciplines have been researched in order to determine a common working method. Similar presentation techniques and parallel methods for analytical mappings have been discovered in the study.In geography, various features on the earth are visually presented by mapping. As a profession, cartography is a discipline that regulates visual studies for mapping. Some methods and examples of the cartography were discussed in the following topics to improve analytical mappings: Generalization, graphic expressions, thematic maps, mapping elements and symbols. It is also emphasized that design informations are referable.All investigations related with damages and deteriorations, similar/different approaches of analytical survey and mapping (frame, title, legend, arrangement of information, graphic design, elections etc.) were determined to develop the model. The study aims to compose a common representation model for damages and deteriorations of historical masonry facades.A working method is carried out to improve the restoration studies on expressions of damages and deteriorations of masonry facades to use the examples and similarities of analytical mapping and other disciplines. The stages of the suggested method are as follows:1. Groupings / classifications for building damages and deteriorationsAll expressions of damages and deteriorations determined in the study have been studied and other classifications from different sources are examined. Starting from similarities, a grouping table is presented to evaluate on the model.2. Determination of the study phases of analytical surveyGeneral information about on-site inspection and drawing studies are discussed in this section to improve the study.3. Developments for analytical survey studiesAt this stage of the study, a common method is created to develop analytical surveys that provides the most accurate and current information. In the model, the material (damage / deterioration), restoration (analytical mapping) and mapping (cartography) issues are assessed.4. A common expression of damages and deteriorations as a proposalThe damages and deteriorations of masonry facades in the Galata-Pera area built in the second half of the 19th century were examined for testing the developed model.Three buildings on Serdar-ı Ekrem Street and the damages and deteriorations on their facades are inspected on-site, recorded with photographs and analyzed in progress.Examples are worked in the studies of the common model and mapping methods. Defined deteriorations were considered as layers and visual features and display techniques were determined. This information is evaluated in the stage of editing and presenting of analytical mappings.In the study, the main results are:- General expressions and expressions of determined materials of damages and deteriorations have common words and parallel approaches.- Evaluating the working methods of different disciplines are useful for the identification of problems and solutions.The developed model suggests a method for determination of damages and deteriorations of buildings and can be used as a guide for analytical surveys in the future.