Balıkesir tereke kayıtları üzerinde bir değerlendirme (1670-1700)

Abstract

Tereke kayıtları Osmanlı sosyal tarih araştırmalarının önemli kaynaklarından biridir. Terekeler, kişilerin öldükten sonra artlarında bıraktıkları ve varsa mirasçılarına intikal eden her türlü mal, eşya, alacak ve borçlarının bir listesi olarak tanımlanabilir. Bu çalışma ile XVII. yüzyılın ikinci yarısında Balıkesir örneğinde, bir sosyal tarih kaynağı olan terekelerin potansiyelinin vurgulanarak değerlendirilmesine ve bu doğrultuda XVII. yüzyıl sonu Balıkesir'ine dair bir manzara ortaya konmaya gayret edilmiştir. Balıkesir terekeleri daha büyük şehirlerdeki gibi ayrı defterler halinde değildir. Kadı sicilleri içerisinde dağınık olarak yer almaktadırlar. Bu nedenle 1670-1700 tarihleri arasındaki kayıtlar taranarak bir araya getirilmiştir.Çalışma belge yönelimlidir. Kullanılan yöntem gereği yorumlar ve değerlendirilmeler derinleştirilmemiş, belgelerdeki bulgulara ağırlık verilmiştir. Terekelerin yapısı itibarıyla konuların oldukça çeşitli olması da bunda rol oynayan bir etkendir.Metnin temeli iki ana bölüm etrafında şekillenmektedir. Bunlardan ilkinde incelenen terekelerin sahipleri üzerinde durulmaktadır. Burada kişilerin unvanları, statüleri ve servet durumları ile bunların arasındaki ilişkiler ele alınmaktadır. Ayrıca aile yapısına ilişkin bulgular tartışılmaktadır. İkinci bölümde terekelerin içeriği incelenmektedir. Bu bağlamda gayrimenkuller, nakit para, alacaklar, giyim-kuşam malzemeleri, ev eşyaları, hububat, hayvanlar gibi değişik mal kalemleri terekelerin ışığında masaya yatırılmaktadır. Böylece terekelerin tarihi kaynak olarak zenginliği ortaya konulurken aynı zamanda XVII. yüzyıl sonu Balıkesir hayatının ana hatlarına ve bu arada ilginç ayrıntılarına dair izlenimler elde edilebilmektedir.Anahtar Kelimeler: Tereke, Balıkesir, XVII. Yüzyıl

Tereke records are one of the most important source for the Ottoman social history research. The terekes may be described as a list of every kinds of goods, commodity, debts and credits which were transferred to ones? heirs. In this study, it?s aimed at emphasising the potantials of terekes as a source of social history taking the case of Balıkesir in the second half of the 17th century into a special consideration.. On the contrary the terekes of other big cities, the Balıkesir terekes are not classified as different defters. They rather may be found among the kadi sicils as scattered. Therefore the records between 1670 and 1700 are collected through a strict research.This work is conducted on the base of the documents. The assessment and comments are deepened as the method followed here allows us and it?s been more dependent on the records.The text consists of two main chapters. In the first chapter, it?s been concentrated on those who left terekes. In this, the titles&status of the people and their property situations are considered. Also their family relations are discussed. In the second chapter, the contents of the terekes are examined. In this context, estates, cash money, credits, clothing materials, household goods, crops, domestic animals and other staff are investigated in the light of the terekes. By doing so, the value of the terekes as a historical source is explained and the main lines of the daily life in Balıkesir at the end of the 17th century may be studied.Key words: Tereke, Balıkesir, the XVIIth century.