745 numaralı Balıkesir şer`iyye sicilinin (vakıf muhasebe defteri) transkripsiyon ve değerlendirilmesi (H. 1249-1266, M. 1834-1849)

Abstract

Vakıflar toplumun içerisinde sosyal dayanışmayı arttıran, gelir servet dağılımını ve sosyal ilişkileri düzenleyen ve mesleki alanda istihdam sağlayan önemli kurumlardır. Bu kurumlar sayesinde din, eğitim, şehircilik ve bayındırlık hizmetlerine yönelik çalışmalar kolaylıkla sağlanmakta şehirlerin ticari ve sosyal canlılığı arttırılmaktadır.Yerel tarih araştırmaları çerçevesinde Balıkesir'de kurulmuş vakıfların incelendiği spesifik çalışmaların sayısı oldukça azdır. Bu nedenle hazırlanan bu araştırmayla detaylı olarak işlenmeyen bir konu, aydınlatılmaya ve Balıkesir kent tarihine vakıf kurumları vasıtasıyla katkıda bulunulmaya çalışılmıştır. Balıkesir şer'iyye sicillerinde yer alan vakıf muhasebe kayıtlarının incelenmesi sonucunda ağırlıklı olarak mahalle avârız vakıfları üzerinde yoğunlaşılmıştır.Avârız vakfı; avârız vergilerinin ödenmesi bazı mahalle, köy ve esnaf teşekküllerinde nakde ihtiyaç duyan kimselerin sıkıntılarının giderilmesi gibi hizmetleri görmektedir. Ayrıca bu vakıfların köy ve mahallelerin cami, mescit, suyolları tamiri için gerekli parayı temin eden ve vakıflarda çalışan görevlilerin ücretlerini ödeyen bir yardımlaşma kurumudur.Ortaya koyulan bu çalışmada özellikle kredi kurumu olarak Balıkesir'deki para vakıflarının sermayeleri, bu sermayelerin işletilme yöntemleri, kullanılan kredi miktarları, vakıflardan kredi kullanan fertlerin toplumsal statüleri ortaya konularak Balıkesir'deki vakıfların ekonomik işlevleri incelenmeye ve aktarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca çalışmamızda, tamamı vakıf kayıtlarından oluşan 745 numaralı Balıkesir şer'iyye sicilinin transkripsiyonuna da yer verilmiştir. Bu sayede konuya ilgi duyan araştırmacıların bu bilgilere ulaşmalarında kolaylık sağlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Vakıf, Balıkesir, Muhasebe kaydı, Avârız vakfı, Şer'iyye Sicili.

Waqfs are important institutions, which support social solidarity in the society and regulate the distribution of income and property. They also help to organize social relations and provides employment. These kinds of institutions serve in the field of religion, education, urbanization and public works and contribute to the social and commercial vitality in the civic life.As a consequence of local history studies related to Balikesir, there is a very few studies which concern about the waqfs established in Balikesir. Therefore the aim of this study is to shed a light on the waqfs of Balikesir. In doing so we attempt to understand the socio-economic structure of the city in the centuries taken into consideration. In this study we have concentrated on the district avariz waqfs that rae registered in the Balikesir court records.The avariz waqf is concerned with the collection of the avariz tax and it also dealt with those artisans and tradesmen who were in need of cash money. Also these waqfs were social relief organizations which helped the repair of mosques, masjids, water channels and paid the workers wages.In this study, we have particularly concentrated on the waqfs as credit foundations and their role in the capital exchange of the city. By this way, we are trying to put forward the economic role of the waqfs. The main questions here are as follows: in what way these foundations worked and who benefitted from these foundations and how? These questions are important to describe the role of the waqfs in the economic life. Also I have given the transcription of the 745 numbered Balikesir court record. By this way researchers of this field may reach this information quickly and efficiently.Key Words: Waqf, Balikesir, Accountant record, Avariz Waqf, Kadı Records.