5141 Numaralı Temettuât Defterine göre Sakız şehir merkezinin etnik ve iktisadî özellikleri (1260)

Abstract

XIX. yüzyıl'a tanıklık etmiş en önemli kaynaklardan biri olan Temettuât Defterleri vergi mükellefi kişilerin isimleri, sahip oldukları gayrimenkulleri, bunların kıymetleri, gelirleri ve vergi miktarları gibi bilgileri içermektedir. Bu anlamda defter kayıtlarının sosyo-ekonomik tarih araştırmalarına yaptığı katkı son derece önemlidir.Bu çalışmada, ana kaynak olarak Temettuât defteri kullanılmış; inceleme alanı olarak ise Sakız Şehir Merkezi seçilmiştir. Temettuât kayıtlarının Sakız Şehir Merkezi ile ilgili sunduğu veriler Müslüman ve Gayr-i Müslim şehir sakinleri için önce ayrı ayrı ardından da karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Ulaşılan sonuçlar çeşitli kaynaklardan edinilen bilgilerle de desteklenerek zenginleştirilmeye çalışılmıştır.Metnin ilk bölümünde inceleme alanı olan Sakız'ın coğrafi, tarihi ve idari yapısı ele alınmıştır. Sadece ada olması bile bölgeyi herhangi bir yerleşim yeri olmaktan çıkarırken tarih boyunca çeşitli milletlerin odak noktası olmasına neden olan konumu Sakız'ın tüm Ege Adaları içinde de ayrı bir yer edinmesini sağlamıştır. Dini açıdan bir festival alanını andıran bölgeye 1566'dan itibaren damgasını vuran Osmanlı hoşgörüsü, Sakız halkının yaşadığı en önemli dönüşümlerden biridir.İkinci bölümde etnik özellikler ile ilgili bilgi verilmiştir. Ağırlıklı unsuru Rumların oluşturduğu şehirde Lâtin ve Yahudilerin yanı sıra Osmanlı fethi ile birlikte Türkler de yerini almış durumdadır. Nüfus yapısı ve etnik çeşitlilik aslında birbirinden çok farklı kültürlere sahip olan insanların aynı yerleşim yerinde nasıl bir hayat paylaştıkları konusunda yol gösterici olmuştur. Şahıs isimleri, toplumun inanış ve değer yargıları hakkında fikir vermiştir. Aile isimleri, sıfat, unvan ve lâkaplar ise insanların gündelik yaşam içinde birbirleri ile ne tür diyaloglar kurduklarını yansıtan ve sosyal hayata ışık tutan veriler olarak değerlendirilmiştir.Üçüncü bölüm iktisadi özelliklerin anlatıldığı bölümdür. Şehir sakinlerinin meslekleri, ticari durumları, tarımsal faaliyetleri, vakıflara ayırdıkları gelirleri ile toplam gelir ve vergiler bu kısımda yer almıştır. Halkın geçimini nasıl sağladığı, en çok hangi gelir kaynağının tercih edildiği, sahip olunan toprakların ne şekilde kullanıldığı bu bölümde cevap bulan sorular arasındadır. Elde edilen bilgiler ekonomik kaynakların hanelere göre dağılımını, en çok ve en az kaynağa sahip olan hane reislerinin tespitini mümkün kılmıştır.Sonuç olarak İlgili defter kayıtlarının incelenmesi ile tek tek hanelerden yola çıkarak Sakız Şehri'nin XIX. Yüzyıl ortalarına ait etnik ve iktisadi görünümü ortaya konmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Temettuât, Sakız, XIX. Yüzyıl

One of the most important sources that witnessed the 19th century, Temettuat Defterleri include informations such as the names of taxpayers, their properties, their properties valve, their income. İn this case the recorded informations contribution to social-economic researches is quite important.İn this project, Temettuat Defteri has been used as the main source, the city centre of Chios Island has been chosen as the research are about Chios Island?s City Centre has been utilized for island?s inhabitants. The results which has been reached has been supported by various other sources in order to expand this project?s quality.In the first part of the text, Chios Island?s geographic, historic and administrative structures have been dealth with. Just be cause Chios is an Island, this sitvation after puts its inhabitants into trouble but throughout history, Chios has been the focal point among other Aegen Islands.In the second part, the informations about ethnic structure have been given. The biggest component is the Greeks. İn addition to them there are Latins, Jews and Turks in the Islands. The population structure and ethnic variety have shown how different cultures, different religious can live together in harmony. The family names, nıcknames, titles have been evaluated as the indicators that highlight what type of dialogs are used in daily life.In the third part, financial features have been given. The occupation of inhabitants, their agriculture activities, their total incomes and their taxes are in this part. How the people manage to find money for their lives, which the most preferable jobs one is discussed in this part.As a result, that recorded informations are searched has enabled us to understand the ethnic and economic features of Island Chios in the 19th Century.Key Words: Temettuat, Chios, 19th Century