Uyuşmazlığın çözüm yöntemlerine etki eden faktörlerin değerlendirilmesi

Abstract

Bu araştırmada bireylerin finansal, sosyal ve sisteme dair uyuşmazlıkların çözümünde kültürel yöntemler, hukuki yöntemler ve şiddet içeren yöntemlerden hangilerini tercih ettiklerinin saptanması amaçlanmıştır. Bu amaçla Uyuşmazlıkların Çözümünde Tercih Edilen Yöntemler Ölçeği geliştirilmiştir. Ölçek finansal uyuşmazlıklar, sosyal uyuşmazlıklar ve sisteme dair uyuşmazlıkların her biri için kültürel, hukuki ve şiddet içeren yöntemlerin sorulduğu ifadelerden oluşturulmuştur. 5'li likert tipi ölçekte katılımcılara bu ifadelere ne kadar katılıp katılmadıkları sorulmuştur. Bu ölçeğe ek olarak bireylerin Türkiye'deki hukuk sistemine ilişkin tutumlarının ölçüldüğü 6 ifadeden oluşan yine 5'li likert tipi ölçek de geliştirilerek araştırmaya dahil edilmiştir. Çalışmada kullanılan diğer veri toplama araçları uyuşmazlıkların çözümü ile ilgili hukuki terimlere ilişkin bilgi düzeyi ve bu bilginin kaynağının saptanması amacıyla kullanılan anketlerdir. Uyuşmazlıkların çözümü ile ilgili hukuki terimler olan, arabuluculuk, uzlaşma, tahkim, ombudsmanlık ve dava terimlerine ilişkin bilgi sahibi olma düzeyleri ve bilgilerinin kaynağı değerlendirilmesinden sonra bu terimlere ilişkin hukuki bilgi ve açıklamalar verilmiş ardından Uyuşmazlıkların Çözümünde Tercih Edilen Yöntemler Ölçeği uygulanmıştır. Çalışmada kullanılan Hukuka İlişkin Tutum Ölçeği ve Uyuşmazlıkların Çözümünde Tercih Edilen Yöntemler Ölçekleri için geçerlik güvenirlik çalışmaları yapıldıktan sonra ölçeklerden alınan puanlar bağımsız örneklem t testi ve varyans analizi ile karşılaştırılmıştır. Hukuka İlişkin Tutum Ölçeğinin iç tutarlık katsayısı crα= .86 olarak hesaplanmıştır. Uyuşmazlıkların Çözümünde Tercih Edilen Yöntemler Ölçeği toplamda 9 alt boyuttan oluşmaktadır ve her bir ölçek birbirinden bağımsız olarak geçerlik-güvenirlik analizine tabi tutulmuştur. Analiz sonucunda, ölçeklerin iç tutarlık katsayıları sırasıyla, KY Finansal Uyuşmazlıklar crα=.68; KY: Sosyal Uyuşmazlıklar crα=.50; KY: Sisteme Dair Uyuşmazlıklar crα=.54; HY: Finansal Uyuşmazlıklar crα=.72; HY: Sosyal Uyuşmazlıklar crα=.43; HY: Sisteme Dair Uyuşmazlıklar crα=.48; ŞİY: Finansal Uyuşmazlıklar crα=.74; ŞİY: Sosyal Uyuşmazlıklar crα=.84; ŞİY: Sisteme Dair Uyuşmazlıklar crα=.66 bulunmuştur. Ölçeklere ilişkin geçerlik güvenirlik çalışmaları yapıldıktan sonra ölçeklerden alınan puanlar bağımsız örneklem t testi ve varyans analizi ile karşılaştırılmıştır ve korelasyon analizleri yapılmıştır. İstatistik analizler sonucunda finansal, sosyal ve sisteme dair uyuşmazlıkların çözümünde Türk hukuk sistemine karşı olan olumlu tutumlar arttıkça şiddet içeren yöntemlerin tercih edilme sıklığını da artmıştır. Finansal ve sosyal uyuşmazlıkların çözümünde Türk hukuk sistemine ilişkin olumlu tutumlar arttıkça hukuki yöntemlerin tercih edilme sıklığı azalmaktadır. Finansal, sosyal ve sisteme dair uyuşmazlık türlerinde kültürel yöntemlerin tercih edilme sıklığı hukuka ilişkin olumlu tutumların tercih edilme sıklıkları arttıkça artmaktadır. Sosyal ve sisteme dair uyuşmazlık türlerinde şiddet içeren yöntemlerin tercih edilme sıklığı hukuki bilgi düzeyi azaldıkça artmaktadır. Gelir düzeyinin düşük bireylerin finansal, sosyal ve sisteme dair uyuşmazlıklarda kültürel yöntemleri tercih etme sıklıklarının arttığı gözlemlenmektedir. Eğitim ve gelir değişkenleri açısından incelendiğinde, seviyenin düşmesi finansal, sosyal ve sisteme dair uyuşmazlıklar söz konusu olduğunda şiddet içeren yöntemlerin tercih edilme sıklığını arttırmaktadır. Lise ve altı düzeyde eğitim görmüş katılımcılar, lisans ve üstü eğitim görmüş katılımcılara oranla şiddet içeren yöntemler alt ölçeğindeki sosyal uyuşmazlık durumları için şiddet içeren metotları daha sık tercih etmişlerdir. Anahtar kelimeler: uyuşmazlık, arabuluculuk, uzlaşma, tahkim, ombudsmanlık, dava

The aim of this study is to determine individual's preferences regarding various methods of conflict resolutions (cultural, legal, violence) which consist of financial, social and system conflicts. In line with this particular study's aim, `Preferred Conflict Resolution Methods Scale` is developed. The scale offers 54 statements which contain cultural, legal and violent methods regarding conflicts about social life, financial matters and the very system itself. The statements were designed to be measured with a standard 5 point Likert scale. The scale also consists of 9 subscales which are not related to one another. Each subscales were statistically analyzed for their validity and reliability. The internal consistency coefficient for each subscale are respectively; Cultural Methods of Financial Conflicts crα=.68; Cultural Methods of Social Conflicts crα=.50; Cultural Methods of System Conflicts crα=.54; Legal Methods of Financial Conflicts crα=.72; Legal Methods of Social Conflicts crα=.43; Legal Methods of System Conflicts crα=.48; Violent Methods of Financial Conflicts crα=.74; Violent Methods of Social Conflicts crα=.84; Violent Methods of System Conflicts crα=.66. In addition to this scale, an Attitudes Toward Legal System Scale is developed to determine participants' attitudes towards Turkish legal system. They were presented with 6 statements to evaluate the legal system which they take part in. These particular statements aimed to measure previously mentioned attitudes with a 5 point Likert scale and can be presented as: fairness, efficiency (speed), cost-efficiency, protecting the parties, ease of access to the legal system (reversed points), encouragement provided by the legal system for one to seek his or her rights. Attitude Toward Legal System Scale is statistically analyzed for its validity and reliability. The internal consistency coefficient of the scale was crα=.86. Other data collection materials were questionnaires of legal terminology of conflict resolution and participants source of information regarding the issue. Participants were asked about their knowledge about in terms of mediation, compromise, arbitration, ombudsman and lawsuit. For each term the participant claimed to possess knowledge of, received 1 point during evaluation process (min:0- max:5). After the validity and reliability analysis of the scales, independent samples t test and variance analysis were conducted to compare mean scores of each independent variables. Statistical analysis showed that individual's preferences of methods of conflict resolutions change according to their educational level and income status. More educated participants preferred legal methods to resolve conflicts while others prefer cultural or violent methods. The same outcome presented itself when the data at hand were analyzed in conjuction with income status. Key words: conflict, mediation, compromise, arbitration, ombudsman, lawsuit