Spatio-temporal projection of cultural landscape: Case of Alanya

Abstract

Kültürel peyzajlar peyzajın bir türü olarak bir alandaki doğal dinamikler ve insan ölçeği arasındaki mekansal-zamansal ilişkileri ortaya koyarlar. Kültürel peyzaj doğal dinamikler ve insanlardan etkilendiği için sürekli bir değişim halindedir. Bu alanlara önceden burada yaşamış kültürler, şu anda burada yaşayan kültürler ve yeni gelen kültürlerin hepsi kendi izlerini bırakır. Bu izlerin kimi görünür biçimdeyken kimi ise harap bir durumda unutulmaya yüz tutmaktadır. Bu izlerin arşiv kayıtlarından çıkarılıp tekrar keşfedilmesi kültürel peyzajın günışığına çıkarılması için çok önemlidir. Günümüzde kültürel peyzajla ilgili ulusal ve uluslararası alanda birçok çalışma yürütülmekte ama bu çalışmalar genellikle sadece kültürel peyzajın korunmasına odaklanmaktadır. Eskiden burada yaşamış, şu anda burada yaşayan kültürler ve yeni gelen kültürlerin bütün değerlerinin entegre edildiği çalışmalara çok az rastlanmaktadır.Kültürel peyzajı anlamak için ilk önce kültürel peyzaj kelimesine bakmak gerekir. Bu inceleme yapılırken en önemlisi kültür ve peyzajın tüm anlamlarını ortaya koyabilmektir. Bu demek oluyor ki kelimelerin kökenleri, hangi dilden geçtikleri de göz önünde bulundurulmalıdır. Bu kapsamlı araştırma kültürel peyzajı anlamaya katkı sunar. Bu kapsamlı araştırmanın bize sunduğu bir başka önemli değer ise mekan ve zamana dair içerdiği değerlerdir. Nitekim kültür kelimesinin farklı anlamlarına bakıldığında kelimenin anlamları içinde yeni gelen kültürlere dolayısıyla değişime dair değerlerin bulunduğu keşfedilecektir. Kültür ve peyzajın farklı anlamları üzerinden geliştirilen bu araştırma sonucunda kültürel peyzaj konseptinin daha anlaşılır olması sağlanacaktır. Kültürel peyzaj konsepti günümüzde bir çok farklı meslek grubu tarafından sıklıkla ele alınmaktadır. Kültürel coğrafya, etnografya, tarih bölümleri kültürel peyzajla ilgilenen gruplardan sadece birkaçıdır. Kültürel peyzajla ilgilenen bir diğer önemli meslek grubu da peyzaj mimarlarıdır. Bu farklı grupların tümünün kültürel peyzaja dair kendi mesleki deneyimlerini yansıtan farklı bakış açıları vardır. Bu farklı bakış açıları kurumsal ve bireysel bakış açıları olarak da ayrım göstermektedir. Bütün bu bakış açıları değerlendirildiğinde kültürel peyzajın en önemli değerlerinin kültürle birlikte zaman ve mekan olduğu ortaya çıkmaktadır. Farklı meslek gruplarından gelen kurumsal ya da bireysel bakış açıları göstermektedir ki kültürel peyzaj, kültürün zaman ve mekanla sürekli değişen ilişkisinden dolayı ortaya çıkmaktadır. Yapılan literatür araştırması sonucu görülmüştür ki kültürel peyzaj farklı gruplandırmalar yapılarak ele alınmıştır. Yapılan bu gruplandırmalar kurumsal ya da bireysel olmasıyla farklılık göstermesine rağmen çalışmamızda da sürekli değineceğimiz üzere aslında genel olarak kültürel peyzaj, yerel peyzaj ve diğer peyzajlar olarak değerlendirilebilir. Yerel peyzajlar barındırdıkları insana özgü değerler dolayısıyla zaman ve mekan konusunda kendine özgü karakteristikler geliştirmişlerdir. Bu karakteristikler diğer kültürel peyzaj gruplarından farklı özellikler göstermektedir. Aynı zamanda bu karakteristiklerin ortaya çıkarılması için daha farklı sistematikler geliştirilmesi gerektiği görülmektedir. Yerel peyzajların bu geliştirilen sistematiklerle birlikte ortaya çıkarılması kültürel peyzajların devamlılığı ve sürdürülebilirliğine dair stratejiler geliştirilmesi açısından önemlidir. Bu yüzden kültürel peyzajlar araştırılırken yerel peyzajla birlikte araştırılması yeni bir bakış açısı getirilmesi gerekmektedir.Kültürel peyzaj somut ve soyut değerlerden oluşmaktadır. Literatür çalışmalarının sonucunda belirtilen somut ve soyut değerlerin mekan ve zaman parametreleri olarak da değerlendirilebileceği ortaya çıkmıştır.Kültürel peyzajlar doğal dinamikler veya insan etkisinden dolayı sürekli değişim göstermektedir. Kültürel peyzajların değişimine neden olan etkenler arasında doğal etkenlerin yanı sıra hızla gelişen ekonomi, teknoloji ve buna bağlı olarak nüfus değişimi gibi nedenler yer almaktadır.Mekan ve zaman parametreleri kültürel peyzajı okumak, kültürel peyzajda meydana gelen değişimleri ortaya çıkarmak için kullanılabilecek parametrelerdir. Aynı zamanda kültürel peyzajı okumak için geliştirilen mekan ve zaman parametreleri kültürel peyzajın devamlılığı ve sürdürülebilirliği açısından çok önemli bilgiler sunan iki karakteristiktir. Bu çalışma kültürel peyzajın okunmasında, geçmişten günümüze bütün kültürlerin değerlerini içeren aynı zamanda geleceğe dair planların yansıtıldığı bir palimpsest okuma gerçekleştirmektedir. Geliştirilen bu yeni bakış açısıyla birlikte alanda bulunan eski ve yeni tüm kültürel peyzaj değerlerinin olduğu bir okuma gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.Bu çalışmanın temel amacı çalışma alanının kültürel peyzajının mekansal-zamansal izdüşümünün ortaya koyulmasıdır. Bu çalışma öncelikle eski ve yeni kültürlerin hepsinin toprak üstünde önemli kültürel peyzaj karakteristikleri bıraktıkları üzerinden hareket etmektedir. Yani, bu çalışma zaman içinde toprak üstünde farklı kültürler tarafından bırakılan bu izlerin ortaya çıkmasını sağlamak istemektedir. Bunun için de çalışma alanının karakteristikleri göz önünde bulundurularak mekansal-zamansal parametreler ve alt parametreler olmak üzere alana özgü parametreler belirlenmiştir. Tarihi kıyı kenti Alanya, zengin bir tarihi geçmişe sahiptir. Günümüze kadar ev sahipliği yaptığı farklı kültürlerin izlerini barındırmaktadır, bu izler kale yarımadasında ve diğer bölgelerde hala gözlemlenebilmektedir. Bütün bu karakteristikleri değerlendirilerek Alanya'nın çalışma alanı olarak seçilmesine karar verilmiştir.Çalışma alanı için gerçekleştirilen değerlendirme dört aşamadan oluşmaktadır. İlk aşamada literatür çalışması yapılarak kültürel peyzaj konseptinin tüm değerleriyle birlikte ortaya konulması istenmiştir. İkinci aşamada mekansal-zamansal karakteristikleri devamlılık ve sürdürülebilirlik açısından irdelenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde çalışma alanı olan Alanya ile ilgili literatür çalışması yapılmış. Farklı yıllara ait eski hava fotoğrafları, eski haritalar, eski fotoğraflar, seyyahlardan elde edilen çizimler bir araya toplanmıştır. Elde edilen bilgilerin analizi için mekansal-zamansal parametreler alt parametreleriyle alana özgü olarak seçilmiştir. Mekansal parametreler mekansal organizasyon ve insan ölçeği elemanlar olarak ele alınmıştır. Mekansal organizasyon altındaki üçüncü derece parametreler alan kullanımı ve doğal dinamiklerken insan ölçeğinin altındaki üçüncü derece parametre yapısal ve bitkisel elemanlardır. Zamansal parametreler geleneksel aktiviteler ve keyfi aktivitelerdir. Geleneksel aktivite parametresinin günlük ve mevsimsel aktiviteler olmak üzere kendi parametreleri vardır. Bu parametlerin yardımıyla kültürel peyzajın izdüşümünün ortaya çıkarılması istenmektedir. Bunun sonucunda tarihi kıyı kenti Alanya'nın görünür ve yok olmaya başlayan değerleri üzerinden palimpsest bir okuma gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Yapılan bu palimpsest okumayla Alanya kentinin kültürel peyzajının devamlılığı ve sürdürülebilirliğini sağlayacak mekansal-zamansal karakteristikleri ortaya konmuş olacaktır.

Cultural landscapes are a type of landscapes that project spatio-temporal interactions between natural dynamics and human-scale over land. Thus, cultural landscape changes and evolves constantly over time in space. All of the cultural landscapes, including old and new ones have projected important characteristics over land that should be revealed without leaving them to disappear. The cultural landscape is a word that consists of culture and landscape. In order to have a complete understanding of cultural landscape, the various definitions of culture and landscape should be taken into consideration. These various definitions of culture and landscape contribute to the understanding of the cultural landscape. The cultural landscape is a highly-studied concept amongst the various professions, including the landscape architects. There are various definitions of the cultural landscape reflecting these different approaches, including the ones from organizations and individuals. All of these approaches emphasize the human factor on nature which puts forward to study the vernacular landscape and cultural landscape together. In these approaches, cultural landscapes are divided into different groups. As the changes of cultural landscapes appear over time in space, time and space are two notable characteristics in terms of continuity and sustainability of cultural landscapes. Thus, a palimpsest reading by delving into temporal and spatial characteristics is crucial.The main aim of this study is the spatio-temporal projection of the cultural landscape. This study considers that all of the cultural landscapes, including the old and new ones, have reflected important characteristics on land. Thus this study attempts to reveal these important characteristics on land over time with help of the spatio-temporal parameters specifically selected for the case study area. The historical coastal city of Alanya with its rich historical background and cultures that it welcomed have important characteristics. The evaluation process for the case study area includes four phases. The first phase is to collect the data from the various resources such as old aerial photographs, historical maps, old photographs, historical paintings, including the literature sources. The second phase is to select the spatio-temporal parameters and subparameters specific for Alanya. The third phase is spatio-temporal projection of the cultural landscape. The final phase is to develop a palimpsest reading on historical coastal city of Alanya based on the visible and dissolving abundant characteristics. With the palimpsest reading and applied strategies on the historical coastal city of Alanya, the continuity and the sustainability of the visible and dissolving characteristics can be determined.