Klasik Türk edebiyatında takriz

Abstract

Klasik Türk Edebiyatında takriz geleneğinin seyrini ortaya koymayı hedef edinen bu çalışma, `Giriş` bölümüyle birlikte dört ana bölüm ve ekler kısmından oluşmaktadır. Çalışmanın problemi, amacı, kapsamı ve yönteminin ortaya konulduğu `Giriş` kısmında, bu çalışmanın malzemesini oluşturan takriz metinleri ve bu metinleri kaleme alan kişiler hakkında bilgilere yer verilmiştir. Çalışmanın `Birinci Bölümü`nde takriz kavramına dair yapılan tanım ve değerlendirmeler ortaya konularak takrizlerin Arap, Fars ve Türk edebiyatlarında nasıl bir gelenek oluşturduğu sorgulanmıştır. `Klasik Türk Edebiyatında Takriz Geleneği` ana başlığını taşıyan `İkinci Bölüm`de ise takrizlerin şekil özellikleri, hangi eserlere yazıldıkları, eserlerin neresinde yer aldıkları ve niçin kaleme alındıkları şeklindeki sorunsallar irdelenmiştir. `Bir Yazım Türü Olarak klasik Türk Edebiyatında Takriz` ana başlığını taşıyan `Üçüncü Bölüm`de, takriz metinlerinin edebiyat tarihi açısından önemi, edebi-estetik değerleri ve klasik gelenekte nasıl konumlandırıldıkları ortaya konulmuştur. `Klasik Türk Edebiyatında Takrizlerin İşlevi` ana başlığını taşıyan `Dördüncü Bölüm`de, takriz metinlerinin edebiyat tarihi ve biyografi yazınında nasıl bir işlev üstlendiği, birincil kaynak olarak bu metinlerin içerdikleri bilgilerin dürüstüğü ve takrizlerin eser üretiminde nerede durduğu sorgulanmıştır. Bu bölümlerin ardından, çalışmanın `EK 1` kısmında, yukarıda sıraladığımız soru ve sorunsalların malzemesini oluşturan Türkçe takriz metinlerine yer verilmiştir. Bu bölümde yer alan takriz metinlerinin sıralanmasında kronolojik bir sıra takip edilmiştir. Bu çalışmanın `Ek 2` bölümde ise birtakım manzum-mensur takriz örneklerinin orijinallerine yer verilmiştir. Yukarıda sıralanan söz konusu bölümler üzerinden yürütülen birtakım tespitler sonucunda, klasik Türk edebiyat geleneğinde takrizlerin hatırı sayılır bir yeri olduğu ve bu yazım türünün kendine özgü bir gelenek oluşturduğu sonucuna varılmıştır. Aynı zamanda, içerdiği bilgi ve değerlendirmelerle bu geleneğin edebiyat tarihi araştırma ve eleştirisinde birincil kaynak olma özelliği taşıdığı görülmüştür.

This study, which targets to reveal the course of takriz tradition in Classical Turkish Literature, consists of four chapters with the `Introduction` and the appendix. In the `Introduction,` in which the problem, goal, scope, and method of the thesis are presented, there is given some information about the texts of takriz and the persons who had written these texts. In the `First Chapter,` this study questions how the literature of takriz constitutes a tradition in Arabian, Persian, and Turkish literature by presenting the definitions and assessments made about takriz. In the `Second Chapter` entitled as `Takriz Tradition in Classical Turkish Literature,` the research questions are probed: the feature of the form of takriz, to which works they had been written, in which place they are situated in the works, and why they were written. In the `Third Chapter` titled `Takriz as a Writing Type in Classical Turkish Literature,` the thesis reveals the importance of the texts of takriz in terms of the history of literature, their literary-aesthetics value, and how they are positioned in classical tradition. In the `Forth Chapter` called `The Function of Takriz in Classical Turkish Literature,` the research examines other some questions and problems: how the texts of takriz take on a task in the history of literature and biography, the reliability and correctness of the information of which these texts involve, and where the literature of takriz takes part in the production of work. After these chapters, in the `Appendix 1,` there are the texts of Turkish takriz that form the materials of abovementioned questions and problems. In this part, the texts of takriz chronologize. In the `Appendix 2` of this study, there are some original examples of the poetic-prosaic takriz.In consequence of several determinations about abovementioned chapters, the thesis concludes that takriz has a remarkable place in the tradition of Classical Turkish Literature and this literature would have created its own original tradition. Also with the containing information and evaluation, we realized that this literature is a primary source for the research and critique of the history of literature. Key words: Classical Turkish literature, tradition, takriz.