Serbian collective memory of Ottoman rule: Analysis and deconstruction

Abstract

Bu tez, Osmanlı egemenliği döneminin Sırp ortak hafızasındaki yansımalarınadair bir araştırmadır. Tarih ders kitaplarını, edebi eserleri, Belgrad'ın kentseldokusunu, resmi takvimleri ve Sırbistan'daki toplumsal pratikleri inceleyerek Osmanlıegemenliğinin algılanışının Sırp ortak hafızasınca nasıl şekillendirdiğini elealmaktadır.Son otuz yılda, Sırbistan'da ve daha genel olarak Balkanlar'da milli kimlik vemilliyetçilik üzerine yapılan araştırmaların sayısı artmıştır. Farklı alanlardan birçokaraştırmacı, milliyetçi söylemin kullandığı (ve suiistimal ettiği) ideolojik yapılarıortaya çıkarmaya çalışmıştır. Ancak bu araştırmalarda Osmanlı egemenliğinin nasılhatırlandığının ve aktarıldığının, ve kimlik inşasındaki ve toplumu seferber etmedekiöneminin elbette farkında olmakla birlikte, şimdiye kadar Sırbistan'daki Osmanlıegemenliğinin nasıl hatırlandığını ayrıntılı, sistematik, ve özgül olarak ele alan birçalışma yapılmamıştır. Bu tez, işte bu boşluğu doldurmayı amaçlamaktadır.Maurice Halbwachs'ın, hafızanın toplumsal olarak şekillendirildiği savına dayanan butez, Sırp ortak hafızasındaki Osmanlı egemenliği döneminin nasıl tekrar tekrar yenidenşekillendirilerek günümüze kadar getirildiğini göstermeyi amaçlamaktadır. JanAssmann'ın tanımladığı biçimde hem iletişimsel, hem kültürel hafızaya bakarak,hafızanın formel ve enformel araçlarının Sırp toplumsal hafızasını nasıl şekillendirdiğive onun tarafından nasıl şekillendirildiğini göstermeye çalışmaktadır. Bu sebeple butez, ne Osmanlı egemenliği dönemine ait `gerçeği` bulmayı, ne de Sırbistan'dakiOsmanlı geçmişini savunmayı amaçlamamaktadır. Tarihsel gerçeklikler üzerine değil,algılar üzerine bir çalışmadır.

This thesis in an inquiry into the Serbian collective memory about the periodof Ottoman rule. Looking at history textbooks, works of literature, the urban fabric ofthe city of Belgrade, official calendars, and social practices in Serbia, it aims atdemonstrating how the perception of Ottoman rule has been shaped by Serbiancollective memory.The past three decades have been marked by a rise in scholarship about nationalidentity and nationalism in Serbia and more generally in the Balkans. Many scholarscoming from various different fields have aimed at exposing the ideological constructs(mis)used by nationalist discourses. While these studies showed an obvious awarenessof the importance of how the period of Ottoman rule is narrated and remembered, andthe role it may have played and did play in identity construction and popularmobilization, no research to date has addressed systematically, extensively, andexclusively the memory of Ottoman rule in Serbia. The present thesis aims at fillingthis gap.Leaning on Maurice Halbwachs's conceptualization of memory as a processthat is collectively shaped, this thesis seeks to expose how Serbian collective memoryabout the period of Ottoman rule has been continuously (re)shaped and handed downuntil today. Looking at both communicative and cultural memory (as defined by JanAssmann), it sets out to unveil the process through which formal and informal tools ofmemory (were) shaped (by) Serbian collective memory. Therefore, this thesis isneither interested in finding the `truth` about Ottoman rule, nor is it an apologia of theOttoman past: it is an analysis of perceptions, not historical realities.